Portretfotografen houden van foto’s met een minimale scherptediepte en een wazige achtergrond. Is de Fujifilm XF50mm F1.0, het nieuwste meesterwerk van de Fujifilm-ingenieurs, in staat om het populaire XF56mm F1.2-objectief te onttronen?
Extreem lichtsterke lenzen zijn al jaren de paradepaardjes voor optiekfabrikanten: denk maar aan de haast mythische 50mm f/0.95-objectieven van Canon (1961) en Leica (2008). Moderne glassoorten, coatings, ontwerp- en fabricagetechnieken laten vandaag toe om nog meer gedurfde projecten op te starten. Zo kondigde Fujifilm einde 2018 de ontwikkeling aan van een 33mm f/1.0-lens voor zijn APS-C-camera’s. Helaas bleek het ontwerp te groot, te zwaar en te duur …
De doelstellingen werden dus noodgedwongen bijgesteld, met als resultaat het allereerste f/1.0-autofocusobjectief voor spiegelloze camera’s ter wereld. De Fujifilm XF50mm F1.0 R WR is een uiterst lichtsterke, korte telelens. De brandpuntsafstand (equivalent aan 76 mm bij 35mm-filmformaat) is uitermate geschikt voor portretten op relatief korte werkafstand, met minder perspectiefcompressie dan bij traditionele 85-90mm-lenzen.
Bouw Fujifilm XF50mm F1.0
De XF50mm F1.0 kreeg een prima afgewerkte behuizing van een matzwarte magnesiumlegering mee. Het wat forse objectief is enkele millimeters korter en breder dan de zoomlens XF16-55mm F2.8 en ondanks de extreme lichtsterkte niet zwaarder of groter of dan courante 85mm f/1.4 fullframe modellen. De lens loopt snel taps uit tot de maximale diameter, maar laat toch voldoende ruimte voor de vingers bij camera’s met een flinke grip, zoals de X-T4 en de X-H1.
In totaal bevat de XF50mm F1.0 twaalf lenzen in negen groepen. Een groot concaaf voorste lenselement springt meteen in het oog. Verder zijn er twee extra-lage-dispersie lenzen, voor een lagere chromatische aberratie en beter contrast. Er is één asferisch element voor hogere scherpte en kleinere vervorming. Hoogwaardige coatings reduceren flare en ghosting bij invallend licht. Het objectief heeft geen ingebouwde optische stabilisatie. De interne sensorstabilisatie van een X-T4 zorgt evenwel voor maximaal 6,5 stops extra werkbereik.
Bedieningselementen
Midden op de lens vinden we een soepel draaiende diafragmaring, met een bereik van f/1.0 tot f/16. Deze heeft klikkende stappen van 1/3 stop, plus een A-stand (zonder vergrendeling). Het diafragma zelf telt negen afgeronde bladen.
Scherpstellen verloopt volledig intern via een licht zoemende DC-motor, tot minimaal 70 centimeter. Een brede, fijn gegroefde fly-by-wire scherpstelring laat met een rotatie over 120 graden een precieze manuele focus toe. In combinatie met recente camera’s uit de X-reeks werkt de autofocus bij de XF50mm F1.0 tot maar liefst -7EV.
Helemaal vooraan is er een schroefvatting voor filters met een diameter van 77 mm. Een meegeleverde efficiënte zonnekap klikt stevig vast. De lens is op elf punten beschermd tegen stof en vocht, en kan tot -10° C gebruikt worden.
Optische prestaties
Het optisch ontwerp van de Fujifilm XF50mm F1.0 is geoptimaliseerd voor portretfotografie vanop korte afstand, met dromerig vervagende voor- en achtergronden. Bij volle lensopening is de scherpte in het midden van het beeld al opmerkelijk goed, en vooral zeer uniform tot aan de beeldranden. Toch oogt de detailtekening verrassend zacht, met minder uitgesproken overgangen langs contrastrijke randen. In dit diafragmabereik werd de sferische aberratie immers bewust voor een deel behouden. Minder nood dus aan huidverzachting tijdens de nabewerking, of aan een ‘mist’-filter bij de opname. De XF50mm F1.0 heeft ook een neutrale kleurweergave, erg belangrijk voor huidtinten.
Bij ‘normale’ opnameafstanden tekent de XF50mm F1.0 aan f/2.0 al messcherp, beter zelfs dan de XF56mm F1.2, om een uitstekend maximum te bereiken rond f/2.8-4.0. De piek ligt bij minimale afstand bij f/4-5.6. Met de instelling op oneindig is het gehele beeldvlak al snel uniform scherp. Bij f/11 en hoger speelt diffractie een nadelige rol. Videoliefhebbers zullen zeker de totale afwezigheid van ‘focus breathing’ op prijs stellen.
Zachte onscherpte
De Fujifilm XF50mm F1.0 onderscheidt zich bijzonder door de boterzachte weergave van out-of-focus beelddelen bij open diafragma, met een erg geleidelijk verloop aan beide zijden van het scherpstelvlak. Daarvoor zorgen de grote lensopening, de ‘oversized’ lenselementen en de uitgekiende optische formule. Onscherpe heldere beeldelementen resulteren in zuivere bokeh-bollen, vrijwel zonder helderheidsvariatie of ‘onion rings’ aan de omtrek. Bij f/1.0 zijn die mooi rond in het midden, naar de randen toe krijgen ze meer een ‘kattenoog’ karakter. Vanaf f/2.0 wordt overal de cirkelvorm van het negenbladige diafragma zichtbaar.
Vol open is er bij tegenlichtopnamen best wat purper/groene longitudinale chromatische aberratie te zien langs hoog-contrast randen. Laterale aberratie is veel minder uitgesproken. Puntlichtbronnen worden correct weergegeven, met lichte coma maar zonder overstraling: ideaal voor nachtopnames.
De geometrische kussenvervorming is minimaal. Ook de vignettering is zeer goed gecontroleerd. Al deze onvolmaaktheden verdwijnen vanaf f/2.0, en kunnen indien nodig in de nabewerking verder gereduceerd worden. Zelfs zonder zonnekap is er weinig last van overstraling en spookreflecties, behalve bij sterk direct invallend (zon)licht.
Fujifilm XF50mm F1.0 in de praktijk
De XF50mm F1.0 koop je niet om bij f/2.8 of hoger te gebruiken … Voor onze praktijktest trokken we naar de veelzijdige omgeving van de Verbeke Foundation. Daar fotografeerden we vrijwel altijd bij maximaal diafragma met enkel het aanwezige omgevingslicht (af en toe ondersteund door een wit reflectiescherm).
Het objectief balanceert prima op onze (de helft lichtere) X-T4. Een extra handgrip met Arca-bodemplaat (helaas niet verkrijgbaar bij Fujifilm zelf) maakt het werken nog aangenamer. Handmatig scherpstellen verloopt nauwkeurig, de focusring biedt net de juiste mate van weerstand. Wel opletten bij het loslaten want bij f/1.0 is een zorgvuldige instelling snel verknoeid!
De enkelvoudige autofocus reageert voldoende snel, vergelijkbaar met de XF 56mm F1.2 of XF35mm F1.4, en zonder aarzeling of ‘hunting’. Enkel bij zeer weinig licht en laag onderwerpcontrast gaat het stroever. Gezichts- en oogherkenning blijkt in alle omstandigheden een nuttig hulpmiddel! De XF50mm F1.0 is wel veel minder geschikt voor sport- of actiefotografie of voor dynamisch videowerk. Door de zeer beperkte scherptediepte en de relatief tragere scherpstelmotor wordt bij snel bewegende onderwerpen continu scherpstellen pas effectief vanaf f/2.0-2.8.
Precies scherpstellen
Bij volle opening en op kortere afstanden krijgen de beelden een uitgesproken 3D-karakter, met een sterke afscheiding van het scherp afgetekende onderwerp tegenover een zacht vervagende achtergrond. Op 70 cm afstand bedraagt de scherptediepte immers amper 7,3 mm! Het is dus niet altijd eenvoudig of zelfs mogelijk om beide ogen van een model scherp in beeld te krijgen. Ook de minste beweging naar voren of achteren van model of camera kan fataal zijn: telkens 2 tot 3 shots maken is daarvoor een goede aanpak.
Bij fel zonlicht duikt de vereiste belichtingstijd al snel onder de limiet van de mechanische sluiter. In die gevallen helpt de elektronische sluiter, of – zoals in ons geval – een neutraal grijsfilter. De grote lichtgevoeligheid is wel handig om te fotograferen bij weinig licht, met kortere sluitertijd of lagere ISO-instelling.
Conclusie
De Fujifilm XF50mmF1.0 is zeker geen allrounder, maar een uitstekend teleobjectief voor rustige, creatieve close-up of omgevingsportretten. De zachte detailweergave bij volle opening zorgt voor een unieke sfeer en een bijna magisch karakter. Dat doet denken aan de ooit zo geroemde Duitse portretlenzen. Wie bereid is om de specifieke sterktes ervan te leren kennen (en juist te gebruiken) wordt al gauw beloond met prachtige beelden. Fujifilm bewijst hier nog maar eens dat zijn optische specialisten tot de topklasse behoren.
Verdringt dit objectief daardoor de al even uitstekende XF56mm F1.2, tweemaal lichter en goedkoper en maar 2/3 stop minder lichtsterk? In heel wat gevallen zal de fotograaf (en zeker de geportretteerde) met moeite het verschil merken: die 56 mm blijft daarom zeker een vaste waarde. Het hangt af van persoonlijke smaak, interesses en budget of de unieke kenmerken van de Fujifilm XF50mm F1.0 – de sublieme onscherpte, de zuivere bokeh, de extreme lichtsterkte – het halen van de hogere prijs. Net als bij ‘Haute Cuisine’ en ‘Haute Couture’ gaat het hier immers om een traktatie voor fijnproevers!
Met dank aan model Lynn Heremans en assistent Walter Talboom.
SPECIFICATIES Fujifilm XF50mm F1.0 R WR
- Adviesprijs 1.599 euro
- Opbouw 12 elementen (1 ASF, 2 ED) in 9 groepen
- Diafragma f/1.0 – f/16, 9 bladen
- Focus 70 cm – ∞, auto/manueel
- Filtermaat 77 mm
- Afmetingen 87 mm (diameter) x 104 mm (lengte)
- Gewicht 845 g
- Website www.fujifilm.eu/benl
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
