De Petzval Art Lens is een van de vreemdste lenzen die je op je camera kunt zetten. Dit 85mm-objectief is gebaseerd op een lensontwerp uit 1840, en werkt volledig manueel. Waarom zou je zo'n lens willen gebruiken?
De Petzval Art Lens is een van de vreemdste lenzen die je op je camera kunt zetten. Dit 85mm-objectief is gebaseerd op een lensontwerp uit 1840, en werkt volledig manueel. Deze ‘nieuwe’ Petzval Art Lens werd ontwikkeld door het Oostenrijkse bedrijf Lomography, bekend van de goedkope lomo filmcamera’s, waarbij het retrogevoel belangrijker is dan de beeldkwaliteit.
Het objectief is gebaseerd op een optisch ontwerp uit 1840 van de Oostenrijker Joseph Petzval. Hij slaagde erin om een lichtsterke lens te maken voor de camera die Louis Daguerre het jaar voordien had voorgesteld. Met de Chevalier-lens had Daguerres camera zelfs in volle zon belichtingstijden van tientallen minuten nodig; door Petzvals ontwerp werd dat gereduceerd tot minder dan een minuut. Petzval verkocht zijn uitvinding aan de ondernemer Peter von Voigtländer, en diens lenzen naar Petzvals ontwerp waren decennialang de standaard.
Koper
Lomography gebruikt het Petzval-ontwerp voor een objectief met een vaste brandpuntsafstand van 85 mm, dus geknipt voor portretten op een full-framecamera. De lens is verkrijgbaar met een mechanische lensvatting voor Canon of Nikon. De standaardversie is uitgevoerd in glimmend koper, zoals in de negentiende eeuw gebruikelijk, en valt van ver op als je ze op een moderne camera zet. Wie het liever wat discreter houdt, kan voor een meerprijs van maar liefst 100 euro een zwarte versie aanschaffen.
Vanzelfsprekend bevat de lens geen elektronica. Je moet ze dus volledig manueel bedienen. Scherpstellen doe je door aan de koperen knop aan de zijkant te draaien; een afstandsschaal aan de bovenzijde toont je de scherpstelafstand.
De retrolens bevat evenmin een verstelbaar diafragma. Om de grootte van de opening in te stellen, schuif je een van de zeven meegeleverde metalen plaatjes in de lens; het gaatje in die plaatjes komt overeen met een diafragma van f/2.2, f/2.8, f/4, f/5.6, f/8, f/11, en f/16. Een plaatje zonder opening dient om de diafragmasleuf af te sluiten wanneer je de lens niet gebruikt. Het systeem werkt vlot, maar de plaatjes zitten niet stevig vast in de lens. Wanneer je de camera in portretmodus roteert, moet je uitkijken dat ze niet verschuiven of uit de lens vallen.
In gebruik
Ik testte de Petzval Art Lens op een Nikon D800. In de opnamestand Diafragmavoorkeuze stelde de camera automatisch de juiste sluitertijd in voor het gebruikte diafragma. Scherpstellen met de lens gaat verrassend vlot, mits je een camera bezit met een heldere optische zoeker. In een kleine zoeker of in donkere omstandigheden is het lastig om de scherpte te beoordelen; live view gebruiken en inzoomen om de scherpte te beoordelen kan dan helpen.
Belangrijk om te weten is dat bij een Petzval-lens het scherpstelvlak niet parallel loopt aan het sensor- of filmoppervlak, maar gekromd is. In de praktijk betekent dat: als je scherpstelt op een onderwerp in het midden van de zoeker, zal dat scherp afgebeeld worden; maar naar de beeldranden toe worden onderwerpen op dezelfde afstand onscherp afgebeeld. Kort door de bocht gesteld: als je op het midden scherpstelt, wordt de rand onscherp en andersom. Door die ‘beeldveldwelving’ vergeet je het best de moderne compositieregel dat je onderwerp nooit in het midden van het beeld mag staan; zet het in het midden, waar de lens het scherpst is.
De meerwaarde van een Petzval-lens is dat je een unieke achtergrondonscherpte (bokeh) krijgt. Punten op de achtergrond (bijvoorbeeld lampjes) worden als ovalen weergegeven, waardoor de hele achtergrond lijkt rond te wervelen. Om dat effect te zien, moet je met de grootste diafragma’s werken; bij f/8 of kleiner verdwijnt het. Bovendien moet je een geschikte achtergrond hebben. Een tweede regel uit de hedendaagse portretfotografie – zorg voor een achtergrond die niet te druk is – mag je dus ook vergeten. De Petzval-lens zorgt ervoor dat de achtergrond op zich interessant is.
Al bij al levert dit optisch ontwerp van 175 jaar oud verrassend goede resultaten. Zoals al uitgelegd mag je geen beelden verwachten die van hoek tot hoek haarscherp zijn, en bij de grootste openingen (f/2.2 en f/2.8) is het zaak om nauwkeurig scherp te stellen. Zelfs dan tekent de lens zachter dan een moderne prime – wat voor portretten niet altijd een nadeel is: oneffenheden in de huid worden zo vanzelf verbloemd. De kleurweergave en het contrast zijn dan weer verrassend goed.
Conclusie
De Petzval Art Lens is geen lens voor iedereen. Je moet bereid zijn om manueel het diafragma te wisselen en scherp te stellen, en zelfs als je dat goed doet zal het resultaat minder scherp zijn dan met een modern objectief. De unieke optische eigenschappen zorgen voor foto’s die meteen de aandacht trekken.
Prijs: 549 euro (koperkleur), 649 euro (zwart)
[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2015/18/143583_00petzvallens.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2015/18/143583_03petzval.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2015/18/143583_01petzval-23.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2015/18/143583_02petzvalwhisky-7.jpg” caption=”Op een moderne camera maakt de Petzval Art Lens een vreemde indruk.||De kleurweergave en het contrast zijn verrassend goed.||Deze opname illustreert de unieke achtergrondonscherpte. Lichtpunten worden naar de rand toe afgebeeld als ovalen. De hele achtergrond lijkt daardoor rond te draaien.||Je kunt een Petzval-lens ook gebruiken voor productshots. Merk ook op dat de onderkant van het label onscherp is door de beeldveldwelving.”]
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
