Wat is brandpuntsafstand in fotografie?

De term brandpuntsafstand komt vaak terug in de fotografie, maar wat betekent het precies? En hoe beïnvloedt het jouw foto’s? In dit artikel leggen we op een uit wat brandpuntsafstand is en hoe je er als fotograaf gebruik van kan maken.

Wat is brandpuntsafstand?

De brandpuntsafstand is de afstand (in millimeters) tussen het optische middelpunt van de lens en de beeldsensor, gemeten wanneer je scherpstelt op een onderwerp in de verte (oneindig).

Brandpuntsafstand bepaalt de beeldhoek

De brandpuntsafstand heeft een directe invloed op de beeldhoek van je foto. Lenzen met een korte brandpuntsafstand, zoals 14mm of 24mm, bieden een brede beeldhoek. Ze vangen veel van de omgeving in één beeld en zijn daardoor bijzonder geschikt voor landschappen of architectuurfotografie. Aan de andere kant leveren lenzen met een lange brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 200mm of 400mm, juist een veel smallere beeldhoek. Dit maakt ze ideaal voor situaties waarin je een onderwerp van veraf dichterbij wilt halen, zoals bij sport- of dierenfotografie. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe meer het lijkt alsof je dichter bij je onderwerp staat. Korte brandpuntsafstanden geven juist een ruimer, meer omvattend beeld, wat vaak leidt tot dynamische en dramatische composities.

Vaste en variabele brandpuntsafstanden

Fotolenzen zijn verkrijgbaar in twee hoofdtypes: lenzen met een vaste brandpuntsafstand (primelenzen) en lenzen met een variabele brandpuntsafstand (zoomlenzen). Een lens met een vaste brandpuntsafstand heeft slechts één brandpuntsafstand, zoals 35mm of 85mm. Dit type lens is meestal compacter en lichter dan een zoomlens en staat bekend om de hoge beeldkwaliteit. Bovendien beschikken primelenzen vaak over een groter maximaal diafragma, zoals f/1.8 of f/1.4, wat ze bijzonder geschikt maakt voor situaties met weinig licht of voor het creëren van een fraaie achtergrondonscherpte. Veelgebruikte primelenzen zijn bijvoorbeeld de 35mm f/1.8, populair bij straatfotografen, de veelzijdige 50mm f/1.4 en de 85mm f/1.8, een favoriet onder portretfotografen.

Daartegenover staan de lenzen met een variabele brandpuntsafstand, beter bekend als zoomlenzen. Deze bieden de mogelijkheid om te zoomen en dus flexibel in- en uit te zoomen zonder van lens te wisselen. Voorbeelden van populaire zoomlenzen zijn de 24–70mm, een veelzijdige keuze voor reportages, de 70–200mm, geliefd bij sport- en portretfotografen, en de 18–135mm, een handige allroundlens voor op reis. Hoewel zoomlenzen veel flexibiliteit bieden, zijn ze vaak iets zwaarder en minder lichtsterk dan primelenzen met een vergelijkbare brandpuntsafstand.

Invloed van brandpuntafstand op perspectief en scherptediepte

Daarnaast verandert ook het perspectief. Bij gebruik van een telelens worden afstanden tussen voorwerpen visueel samengedrukt; objecten lijken dichter op elkaar te staan dan ze in werkelijkheid zijn. Dit zogenaamde compressie-effect zorgt voor een flatterend perspectief in portretten en kan landschappen dramatischer doen aanvoelen.

Ten slotte heeft de brandpuntsafstand invloed op de scherptediepte, oftewel het gebied in je foto dat scherp is. Hoe langer de brandpuntsafstand, hoe kleiner de scherptediepte wordt bij eenzelfde diafragma en afstand tot het onderwerp. Dit maakt het eenvoudiger om een zachte, onscherpe achtergrond te creëren, ook wel bekend als bokeh. Vooral in portretfotografie wordt dit effect veelvuldig ingezet om het onderwerp visueel los te maken van de achtergrond en zo meer nadruk te leggen op de persoon in beeld.

Veelgestelde vragen over de brandpuntsafstand

Wat is het verschil tussen brandpuntsafstand en zoom?

Brandpuntsafstand is een getal dat aangeeft hoe ver of dichtbij je onderwerp lijkt. Zoom betekent dat een lens meerdere brandpuntsafstanden aankan. Een 50mm primelens heeft bijvoorbeeld een vaste brandpuntsafstand. Een 18–55mm zoomlens laat je echter toe om te zoomen tussen verschillende brandpuntsafstanden.

Heeft mijn sensorformaat invloed op de brandpuntsafstand?

Ja, via de cropfactor. Een camera met een kleinere sensor (zoals APS-C) laat een kleiner deel van het beeld zien dan een full-frame sensor. Daardoor lijkt een lens met bijvoorbeeld 50mm een beeldhoek te hebben die overeenkomt met 75mm op een full-frame camera (bij een cropfactor van 1,5). Het is dus belangrijk te weten welke sensor jouw camera heeft voor je een lens aankoopt.

Wat is de beste brandpuntsafstand voor mijn fotografie?

Het kiezen van de juiste lens begint bij het bepalen van je onderwerp en stijl van fotografie. Elke brandpuntsafstand brengt een ander perspectief, een andere beeldhoek en dus ook een ander gevoel in je foto. Fotografeer je graag landschappen of architectuur, dan is een groothoeklens zoals een 16mm tot 35mm een uitstekende keuze omdat je hiermee veel van de omgeving in beeld krijgt. Voor portretten zijn lenzen rond de 85mm op full-frame populair vanwege de flatterende perspectiefweergave en de mogelijkheid tot een mooie achtergrondonscherpte. Ben je actief in sport- of natuurfotografie, dan zijn langere brandpuntsafstanden zoals 200mm of 400mm onmisbaar om onderwerpen op afstand groot in beeld te brengen. Ook je camera speelt een rol: gebruik je een APS-C of Micro Four Thirds-sensor, houd dan rekening met de cropfactor die de effectieve brandpuntsafstand beïnvloedt. Uiteindelijk hangt de juiste lenskeuze af van een combinatie van onderwerp, gewenste stijl, budget en draagbaarheid – maar door goed te begrijpen wat brandpuntsafstand met je beeld doet, maak je sneller een doordachte keuze.