Natuurfotografie in Brackvenn: de prachtigste winterlocatie van de Hoge Venen

Op een steenworp van de Duitse grens, langs de N67 die Eupen met Monschau verbindt, vinden we een uitgestrekt veengebied waarvan Brackvenn deel uitmaakt. Het natuurgebied vormt een eenheid met de veengebieden Im Platten Venn en Königliches Torfmoor en wordt enkel gescheiden door de in 1840 aangelegde kaarsrechte weg van Eupen naar Mützenich.

Dit hoogveengebied ligt op een hoogte van 600 tot 630 meter en behoort dus tot de hoogste regionen van ons land. Dat merk je meteen wanneer je vanuit Eupen richting Monchau rijdt. Naarmate je dichter bij de eindbestemming komt, hangt de bewolking steeds lager, zakt de temperatuur en wordt het sneeuwtapijt steeds dikker. Op een afstand van amper tien kilometer krijgt het landschap een compleet andere aanblik: van de malse weiden in de omgeving van Eupen tot een desolaat oerlandschap bestaande uit veenen heidelandschappen afgewisseld met berken sparrenbossen op de grens met Duitsland.

Pingo’s

Onze tocht door Brackvenn start bij een kleine parking langs de N67. Aan de overkant van de weg start een relatief korte, lusvormige wandeling (± 4 km), die je een mooi overzicht geeft van wat het natuurgebied allemaal te bieden heeft. Via een netwerk van knuppelpaden kom je voorbij een typisch veenlandschap bestaande uit bolvormige struiken, verspreide sparren, berken en wilgen, roestgekleurde pollen pijpenstrootje, struikheide en hier en daar vennetjes en moerassen.

Kenmerkend voor het gebied zijn de talloze pingo’s die je verspreid over het landschap terugvindt. Dit zijn ronde heuvels met een diameter van enkele tientallen meters, ontstaan tijdens de laatste ijstijd door de druk van het grondwater onder de dikke permafrostlaag. Als het ijs in de ondergrond eenmaal smolt, ontstond een ringvormige krater die werd gevuld met smeltwater. Doorheen de jaren werd het meertje langzaam opgevuld met organisch materiaal en vormde uiteindelijk veen – een proces van duizenden jaren. Wat je hier dus ziet, zijn de restanten van een oerlandschap van ruim tienduizend jaar oud.

Wandelen over knuppelpaden in Brackvenn

We zijn nog maar net gestart met onze wandeling en we houden al meteen halt bij het ven aan de ingang van het natuurgebied. In dit ven vind je heel wat pollen en moshoopjes die zowel in de herfst als in de winter de perfecte voorgrond vormen voor de verspreide sparren in de achtergrond. Neem een lager standpunt in en maak gebruik van de vegetatie om het beeld diepte te geven. Als je lager bij de grond fotografeert, lukt het niet altijd om zowel voor- als achtergrond helemaal scherp te fotograferen, zelfs wanneer je hyperfocaal scherpstelt. In zo’n situaties maak je best gebruik van focus stacking, waarbij je de scherpte van meerdere foto’s combineert. Zo ben je zeker dat het beeld van voor tot achter haarscherp is.

Opgelet: zorg ervoor dat de beelden identiek zijn qua compositie en belichting, enkel het scherpstelpunt mag veranderen. Fotograferen met een statief in een moerassige ondergrond is niet altijd eenvoudig. Van zodra je de scherpstelring of de ontspanknop aanraakt, begint de camera lichtjes te bewegen. Dat bemoeilijkt het maken van focus stacks. Gelukkig bieden veel toestellen tegenwoordig hulp.

Bij Nikon bijvoorbeeld kan je gebruik maken van de focus shift-optie. Bij Fuji en Canon heet dit dan weer focus bracketing. Hierbij neemt de camera een groot deel van het werk over. Je stelt manueel of met de autofocus scherp op het dichtste deel in de foto en bepaalt vervolgens hoeveel beelden je nodig hebt. Doorgaans kom je met drie tot zes beelden al een heel eind, maar het is altijd beter om er twee te veel dan eentje te weinig te maken. Je activeert vervolgens de focus shift- of focus bracketing- optie en de camera zal zelf de scherpstelring bedienen en telkens een foto maken. Je hoeft de camera dus niet meer aan te raken: zo minimaliseer je bewegingsonscherpte en kleine verschillen in compositie.

Wanneer je zelf de scherpstelring bedient, bestaat bovendien de kans dat je misschien wat te ver draait en dat bepaalde stukken vergeten worden. Dat resulteert dan in onscherpe zones in het samengestelde beeld. Door gebruik te maken van in-camera focus-stacking is ook dat verleden tijd. Achteraf zal je uiteraard wel nog wat werk hebben om het beeld samen te voegen, want dat doet de camera (nog) niet voor jou. Hiervoor maak je gebruik van Photoshop, Helicon Focus of Zerene stacker.

Mistige veenlandschappen

Net voorbij het ven splitst het knuppelpad zich. Het maakt eigenlijk niet uit welke richting je kiest aangezien je toch in een lus wandelt, maar vandaag gaan we gewoon rechtdoor. In Brackvenn wandel je vaker dan niet in de dichte mist, maar dat hoeft de pret zeker niet te bederven. Dergelijke omstandigheden horen immers bij de Hoge Venen en benadrukken de desolate sfeer. Bovendien wordt elke tak of spriet in een laagje rijp gehuld wanneer het vriest. Focus op minimalistische of meer ingesloten landschappen: een solitaire berk, een groepje sparren of een verweerde wilg behoren tot de mogelijkheden. In mistige of winterse omstandigheden zal je bovendien minimaal één stop moeten overbelichten: anders oogt het beeld grauw en grijs. Zorg er dus voor dat het evenwicht in het histogram aan de rechterkant zit. Ik hamer hier vaak op, maar een correct belichte foto is de basis van elk goed beeld en ik merk dat er nog te vaak tegen gezondigd wordt. Naast de belichting moet ook de witbalans goed zitten.

Wanneer je sneeuw fotografeert in bewolkte omstandigheden of bij erg zonnig weer, dan zal de foto vaak blauw overkomen. Zet daarom de witbalans op bewolkt om die blauwe kleur wat te compenseren. Wie in raw fotografeert in plaats van JPEG, kan de witbalans uiteraard achteraf heel eenvoudig instellen in het raw-bewerkingsprogramma, zonder dat dit negatieve gevolgen heeft op de kwaliteit van de foto. Bewerkingen op een raw-bestand gebeuren immers niet op de foto zelf, maar in een apart bestand die de bewerkingen op de foto bijhoudt. De witbalans correct instellen doe je door met het pipet op een middentoon in de foto te klikken. Wanneer de mist begint op te trekken en de laagstaande winterzon door de bewolking breekt, is het pas echt feest. Op zo’n momenten zoek ik steevast tegenlicht op, want dat zorgt voor de meeste sfeer, zeker wanneer er ook zonneharpen ontstaan.

Fotograferen in tegenlicht kan best uitdagend zijn. Het contrast is vaak zo hoog dat de camera er niet meer in slaagt om zowel de donkerste als de lichtste delen goed weer te geven. In zo’n geval maak je meerdere beelden met verschillende belichting, die je achteraf combineert tot een HDR-beeld. Zet de camera in de bracketing- stand en maak negen foto’s met telkens 0,7 stops verschil. Je hebt uiteraard niet altijd negen foto’s nodig, maar het is beter om wat speling te voorzien: achteraf kan je bij het samenstellen van het HDR-beeld nog altijd een aantal foto’s weglaten. Combineer bracketing met de timerfunctie van je camera. Zo hoef je het toestel niet meer aan te raken tijdens de opnames en vermijd je opnieuw bewegingsonscherpte of verschillen in compositie.

Oudere of minder uitgebreide toestellen laten niet altijd bracketing van negen shots toe (in het slechtste geval maar drie). Dan zal je manueel de sluitertijd of belichtingscompensatie moeten aanpassen en negen foto’s maken die je telkens 2/3 stops lichter en donkerder maakt.

Inzoomen op het landschap

We zetten onze tocht over de gladde knuppelpaden van Brackvenn verder en komen op een bepaald moment bij een vreemde houten constructie, waarbij een van de houten vlonders je opnieuw bij een ven brengt. Het kan best zijn dat je het ven amper kunt zien omdat het helemaal dichtgesneeuwd ligt. Maak gebruik van de pollen die boven de besneeuwde ijsvlakte uitsteken om het beeld diepte te geven. ’s Morgens fotografeer je hier in oostelijke richting waardoor je opnieuw gebruik kunt maken van tegenlicht (als de zon zich tenminste laat zien).

We hebben voorlopig vooral gebruikgemaakt van onze groothoeklens om het veenlandschap in beeld te brengen, maar eigenlijk valt er nog veel meer te ontdekken wanneer we met een tele(zoom)lens inzoomen op het landschap. Landschapsfotografie wordt vaak ten onrechte enkel geassocieerd met groothoeklenzen, maar een groothoek laat vaak zoveel van de omgeving zien dat het beeld druk en onoverzichtelijk wordt. Gebruik dus je telelens en focus op de details in het landschap: een verweerde stam van een boom in contrast met het witte veenlandschap, de kleurrijke schakeringen van heide en veenbes tijdens het najaar of een abstract patroon van kleurrijke hoopjes mos. De mogelijkheden zijn eindeloos voor wie ze wil zien. Vanaf de hoger gelegen delen kan je ook laagjeslandschappen fotograferen.

Vraag je bij dergelijke beelden altijd af of de lucht een meerwaarde brengt. Is de lucht helemaal blauw of eentonig grijs? Zoom dan wat meer in zodat je die saaie lucht kunt reduceren of zelfs volledig kunt kwijtspelen. Doordat je met een grotere brandpuntsafstand fotografeert, heb je bovendien minder scherptediepte. Wil je dus dat alle laagjes scherp zijn, dan zal je opnieuw gebruik moeten maken van focus stacking. Afhankelijk van hoeveel je ingezoomd hebt, zal je ook heel wat meer foto’s nodig hebben om het beeld scherp te krijgen van voor tot achter. Twintig beelden zijn geen uitzondering.

Let op de details

We wandelen verder en komen nu bij een T-splitsing. Eigenlijk moeten we hier rechts, maar we slaan eerst even links af en komen bij een aantal grote vennen. Het knuppelpad is aan weerszijden omgeven door water of ijs. Ook hier kan je opnieuw gebruikmaken van de pollen pijpenstrootje om het beeld interessant te houden van voor tot achter, maar let ook op de details in en rond het ven. Een bevroren waterpartij is altijd het verkennen waard. Besteed aandacht aan ingevroren blaadjes of plantendelen, luchtbellen gevangen in het ijs of patronen ontstaan door het dooien en opnieuw bevriezen van het water. Zorg ervoor dat het patroon zich door het hele beeld herhaalt en niet verstoord wordt door andere elementen, want dan verdwijnt de abstractie.

We keren op onze stappen terug en wandelen opnieuw richting de T-splitsing. We gaan deze keer rechtdoor en volgen zo opnieuw het lusvormige traject. Onderweg kan je het kronkelende knuppelpad gebruiken om een lijnenspel te creëren en het beeld diepte te geven. Hier en daar komen we nog meer vennetjes tegen. Met een polarisatiefilter kan je de kleuren en reflecties van het water of het ijs beïnvloeden en de vegetatie in en rond het water accentueren. Maar ook de wolken in de lucht kan je met zo’n filter extra in de verf zetten. Soms kan je de lucht en voorgrond niet op hetzelfde moment polariseren. In zo’n situaties kan je twee foto’s maken waarbij je de ene polariseert voor de lucht en de volgende voor het water of de voorgrond. Deze beelden kan je nadien samenvoegen in Photoshop met lagen en maskers, waarbij je de lucht van de ene foto vermengt met de voorgrond van het andere beeld.

Prachtige herfstkleuren

Na anderhalf uurtje door Brackvenn wandelen komen we terug bij de parking, maar onze tocht zit er nog niet op. In het noordelijke deel van Brackvenn valt immers nog veel meer te ontdekken. Volg de geasfalteerde weg voor een 150 meter tot je aan de rechterkant een infobord tegenkomt. Vanaf daar volg je opnieuw een knuppelpad doorheen de venen. Het landschap lijkt sterk op wat we eerder gezien hebben, maar is iets meer ingesloten. Vergezichten zijn hier lastiger, dus je zal vooral oog moeten hebben voor de details. Volg het wandelpad tot je bij de Entenpfuhl komt. Rondom het ven vind je verschillende bomen die een familie bevers vakkundig hebben geveld. Deze bouwvakkers krijg je echter zelden te zien, ze houden er een verborgen levenswijze op na en zijn vooral ’s nachts actief.

Vanaf het vennetje kan je via de geasfalteerde weg terugwandelen richting de parking, maar voor wie nog even door wil gaan, valt er nog veel meer te zien. We wandelen nu in noordwestelijke richting. Het open landschap maakt plaats voor sparren- en berkenbossen en in de verte hoor je de Getzbach al klateren. In het najaar rond half oktober is het hier heerlijk vertoeven, want het barst hier van de herfstkleuren. De bovenloop van de Getzbach behoort immers tot de koudste valleien in ons land. Vorst in oktober is hier dus niet uitzonderlijk en laat dat nu net de omstandigheden zijn die je nodig hebt voor de mooiste herfsttinten. Op vele andere plaatsen in ons land verloopt de herfst de laatste jaren te zacht en tot een echte piek in de kleuren komt het niet meer.

Dichte mist is perfect om deze boslandschappen in beeld te brengen. Mist verbergt veel van de chaos en maakt composities eenvoudiger. Bovendien zorgt mist ook voor extra sfeer in deze mysterieuze bossen. Focus op de meest sprekende bomen en bouw daar je compositie omheen. Houd het beeld eenvoudig en overzichtelijk en overweeg goed wat je wel en niet op de foto zet. Bestudeer ook goed de randen en vermijd dat opvallende boomstammen worden afgesneden. Vergeet ten slotte ook je polarisatiefilter niet, want deze zet de prachtige kleuren extra in de verf.

Klaterende rivier

We zetten onze tocht verder en wandelen op een bepaald moment bijna langs de Getzbach, die wordt omgeven door prachtige berkenbossen en bruinrode varens. Trek je laarzen aan en ga in de rivier staan voor de meest pakkende beelden. Let wel op: de stenen kunnen erg glad zijn en op sommige plaatsen is de rivier diep. Ga dus eerst op verkenning en laat de camera nog even in je fototas zitten. Zet vervolgens het statief in de gewenste positie en plaats pas als laatste de camera: zo vermijd je ongevallen. Je zou niet de eerste fotograaf zijn die inclusief camera tegen de grond gaat.

Met een sluitertijd tussen 0,5 à 2 seconden visualiseer je de dynamiek van dit sprankelende riviertje en met een polarisatiefilter accentueer je de herfstkleuren en maak je het donkerbruine veenwater contrastrijker. Bovendien houdt deze filter ook een stop licht tegen zodat het zelden nodig is om nog extra filters te gebruiken om de sluitertijd te vertragen. Ga op zoek naar enkele mooie rotsen of een varen in de voorgrond om het beeld meer diepte te geven. Maak hierbij eventueel gebruik van focus stacking als je merkt dat de foto niet helemaal scherp oogt van voor tot achter. We hebben er ondertussen flink wat kilometertjes opzitten en het wordt stilaan tijd om terug te keren. Onderweg kan je met de telelens nog enkele abstracte beelden maken van de witte kronkelende berkenstammen in contrast met de goudgele bladeren. Vermijd lucht of lichte vlekken tussen het gebladerte, want die trekken onmiddellijk de aandacht en maken het beeld minder sterk.

Desolaat oerlandschap

De Hoge Venen, waar Brackvenn deel van uitmaakt hebben, iets bijzonder. Ze zijn niet alleen het grootste en meest uitgestrekte natuurgebied in ons land, het landschap is er ook uniek. Uitgestrekte desolate veenlandschappen wisselen er af met sparren, beuken of berkenbossen, natte heide en vennetjes. Vanuit de hoger gelegen delen voeren sprankelende riviertjes het donkerbruine veenwater af naar de lagergelegen gebieden. In het najaar barst het in deze valleien van de herfstkleuren en in de winter kreunt het veenlandschap er onder een dik pak sneeuw. En dan vergeet ik nog de rijke fauna en flora in de zomer te vermelden. Kortom: veelzijdigheid troef!

Bereikbaarheid Brackvenn

Volg vanuit Eupen de N67 richting Monchau. Ongeveer vier kilometer voorbij Natuurcentrum Huis Ternell vind je aan de linkerkant van de weg een kleine parking. Een lusvormige wandeling van ongeveer anderhalf uur start aan de overkant van de weg en geeft je een goed idee van wat het gebied te bieden heeft. Vlak bij de ingang vind je infoborden die je meer informatie geven over het gebied en de verschillende wandelroutes die je kunt volgen.

In de buurt van Brackvenn

• Bij Huis Ternell vertrekt in Noordelijke richting een wandeling die je bij de benedenloop van de Getzbach brengt of in zuidelijke richting bij de Helle. Langs beide sprankelende veenriviertjes kan je in de herfst genieten van prachtige herfstkleuren en experimenteren met langere sluitertijden; talloze watervalletjes en stroomversnellingen.
• Op twintig minuten rijden van Ternell vind je nog meer typische veenlandschappen ter hoogte van Mont Rigi, Baraque Michel of Signal de Botrange.
• Net over de grens in Duitsland kom je in de Eifel terecht. Vanuit Höfen nabij Monschau vertrekt de narcissenroute die je eind april langs duizenden bloeiende wilde narcissen brengt.