Fujifilm primelenzen XF 18, 23 en 33mm F1.4: Opvolging verzekerd (review)

Onze camera’s krijgen steeds betere sensors, beeldprocessoren en algoritmes. Tegelijk gaat ook de optische technologie er snel op vooruit. Fujifilm maakt dat overduidelijk met drie nieuwe, ronduit schitterende primelenzen.

Precies tien jaar geleden bracht Fujifilm de X-Pro1 op de markt, de eerste van een reeks systeemcamera’s met APS-C-sensor en verwisselbare objectieven met X­ vatting. Bij die start waren drie lenzen met vaste brandpuntsafstand beschikbaar: een 18mm f/2.0, een 35mm f/1.4 en een 60mm f/2.3 macro. Een flink jaar later volgde een 23mm f/1.4 als negende model in het gamma, na onder meer standaard- en tele-‘kit’-zooms. De 23mm en vooral de 35mm verwierven al gauw een vast plaatsje in de tas van veel X-cameragebruikers.

De beeldkwaliteit van beide hield goed stand tijdens de evolutie van 16 naar 26 megapixel sensors, maar heeft nu wel een eindpunt bereikt. Ook het autofocussysteem met tragere en luidruchtige borstelloze gelijkstroommotoren voelt vandaag gedateerd aan. Tijd dus voor de Fujifilm-ingenieurs om alles uit de kast te halen en te laten zien hoe sterk ontwerptechnieken, glassoorten en fabricageprocessen over een decennium zijn geëvolueerd.

Zij kwamen dit jaar met drie nieuwe lichtsterke objectieven: de XF 18, 23 en 33mm F1.4 R LM WR. De Fujifilm primelenzen zijn ontwikkeld met éénzelfde reeks doelstellingen: uitmuntende optische kwaliteit vanaf de volle lensopening, supersnelle en accurate autofocus én hoge betrouwbaarheid onder alle werkomstandigheden. Zo beantwoorden ze niet alleen aan de verwachtingen van de huidige veeleisende fotografen, maar staan ze ook klaar voor de komst van nieuwe camera’s met nog hogere resoluties en prestaties.

Bouw en bediening van de Fujifilm primelenzen

Elk van de drie nieuwe objectieven vertrekt van een complexe optische formule met maar liefst vijftien elementen in negen of tien groepen. Een aantal lenselementen met extra lage dispersie verhogen scherpte en contrast en verminderen chromatische aberratie. Daarnaast zorgen enkele asferische lenzen voor de correctie van vervorming, sferische aberratie en andere lensfouten. Super EBC coatings reduceren dan weer interne reflecties.

De behuizingen kregen een design met zowel moderne als klassieke trekjes en zijn volledig in metaal uitgevoerd, net als de vatting en de ringen voor de scherpstelling en het diafragma. De stevige constructie garandeert een perfecte uitlijning van de optische elementen, maar beperkt toch het gewicht van elk objectief tot gemiddeld 370 gram. Afdichtingen rond de lensvatting en op een tiental andere plaatsen beschermen tegen vocht en stof. Je kan de lenzen gebruiken tot –10° C.

Vooraan zit een ruime fly-by-wire-scherpstelring, die soepel draait en net iets minder stroef aanvoelt dan bij eerdere modellen. De rotatie ervan wordt nu met grotere precisie gedetecteerd en kan naar keuze lineair of snelheidsgevoelig ‘vertaald’ worden. Achteraan zit de bij Fujifilm gebruikelijke diafragmaring, met een bereik van f/1.4 tot f/16 en duidelijke kliks per 1/3 stop. Je kan deze ring met een drukknop vergrendelen in een A-stand, voor volautomatische belichting of diafragmaprioriteit, of nog om de lensopening via een commandoschijf op de camera te kunnen bedienen. Het diafragma zelf telt negen afgeronde irislamellen.

Interne scherpstelling

Het scherpstellen gebeurt volledig intern: de lenzen worden dus niet langer of korter, en de voorzijde draait niet. Een snelle en geruisloze lineaire motor verplaatst de compacte focusgroep van zes lenselementen, in het midden van het objectief en net achter het diafragma, over een beperkte afstand. Hierdoor stellen de lenzen erg snel scherp in amper 0,04 seconde en blijven alle optische correcties uniform over het gehele afstandsbereik behouden. Geen van de nieuwe XF f/1.4-objectieven kreeg optische stabilisatie mee; recente cameratypes zoals de X-T4 en X-S10 bieden evenwel interne sensorstabilisatie.

Door de aanwezigheid van het groter aantal lenselementen en van de lineaire AF-motor vallen de nieuwe objectieven groter uit dan hun voorgangers. Toch blijven de afmetingen – vrijwel gelijk voor de drie modellen – beperkt, met een lengte van circa 76 millimeter en een diameter van ongeveer 67 millimeter.

De XF 18mm heeft een 62mm-schroefvatting voor filters, de XF 23mm en XF 33mm hebben er eentje van 58 mm. De lenzen worden geleverd met een omkeerbare tulpvormige plastic zonnekap met bajonetkoppeling, telkens aangepast aan de beeldhoek. Voor wie houdt van een eerder retrolook zijn als optie fraaie rechthoekige metalen zonnekappen verkrijgbaar: één model voor de XF 18mm, een ander voor zowel de XF 23mm als de XF 33mm.

Optische prestaties Fujifilm primelenzen

Op het gebied van detailweergave presteren alle drie nieuwe XF’s uitzonderlijk goed. De scherpte in het midden van het beeld is al uitstekend bij f/1.4, en neemt nog net iets toe bij f/2.0. De hoeken van het beeld zijn zeer goed bij volle opening en worden uitstekend vanaf f/2.8. Dan tekent het gehele beeldveld bijzonder homogeen. Rond f/8 neemt de scherpte aan randen en hoeken minimaal af, en vanaf f/16 treedt diffractie op. Een bijzondere prestatie, zeker voor de lichtsterke XF 18mm- en XF 23mm-groothoekobjectieven!

Contrast en kleurweergave zijn voortreffelijk. Geometrische vervorming en aberraties worden verregaand optisch gecorrigeerd: na de jpg-omzetting in de camera of de nabewerking van raw-bestanden worden de laatste sporen nagenoeg onzichtbaar. Hetzelfde geldt voor de lichte vignettering in de hoeken. Laterale en longitudinale chromatische aberraties en coma zijn nauwelijks aanwezig vanaf f/2.0. De objectieven zijn daarom geschikt voor nachtopnames met puntlichtbronnen en voor astrofotografie. Ze gaan verder zeer goed om met overstraling (flare) en met spookreflecties (ghosting). Vanaf f/8 ontstaan duidelijk afgetekende ‘sunstars’, die een hoogtepunt bereiken op f/16.

Onscherpe beeldelementen op de voorgrond en in de achtergrond worden bij grote lensopeningen mooi vervaagd weergegeven, met zachte overgangen. Out-of-focus lichtbronnen worden egale en netjes cirkelvormige bokeh cirkels; de lichte onion ring-randeffecten en kattenoog-vertekeningen verdwijnen boven f/2.0. Belangrijk voor videogebruik: de beeldhoek van de lenzen verloopt slechts minimaal met de scherpstelafstand (focus breathing) tussen oneindig en ongeveer één meter.

De XF 18mm, XF 23mm en XF 33mm hebben een minimale scherpstelafstand van respectievelijk 20, 19 en 30 centimeter (gemeten vanaf het sensorvlak) voor een maximale vergroting van respectievelijk 0,15 x, 0,20 x en 0,15 x. Niet meteen geschikt voor echte macrofoto’s, maar wel goed voor close-upopnames: ook in het nabijgebied tekenen de lenzen haarscherp vanaf f/1.4, met zachte focusovergangen.

In de praktijk

Ondanks de iets grotere omvang laten de nieuwe objectieven zich comfortabel gebruiken met grotere camera’s als de X-T4 of X-Pro3. Ook bij een X-S10 valt de balans mee, dankzij de ruimere grip; een X-E-model heeft baat bij een extra handgreep. De langere behuizing zorgt voor een grotere afstand tussen de instelringen die daardoor minder vaak ongewild versteld raken.

Bij elk van de lenzen vallen meteen de veel snellere AF-prestaties op. De scherpstelling gebeurt snedig, geruisloos en zonder aarzelen, ook bij continue focustracking. Bij zwakker licht of contrast gaat het soms iets trager, maar nog steeds even resoluut. Een bijzonder welgekomen vooruitgang! Het lijkt zelfs alsof de huidige toestellen nog niet alles uit de AF-mogelijkheden halen …

Met de XF 18mm f/1.4 beschikt de X-fotograaf over een toplens met een vrij universele beeldhoek (27mm-kleinbeeldequivalent) en beperkte perspectiefvervorming; ideaal voor landschappen, straatfotografie en alles daartussenin. Niet zonder reden bestrijken de meeste smartphonecamera’s een gelijkaardig beeldveld! Het objectief laat qua beeldkwaliteit de XF 18mm f/2.0 voorganger ver achter zich: die laatste gaat dan ook uit het aanbod. De korte instelafstand en de geringe scherptediepte bij open diafragma maken samen met de brede beeldhoek dynamische close-upbeelden mogelijk.

Matig-groothoek en standaard brandpunt

De nieuwe XF 23mm f/1.4 uitvoering levert de klassieke brandpuntsafstand van de matig-groothoeklens (35mm-kleinbeeldequivalent): bijzonder populair voor reportage, straat– en reisfotografie en voor omgevingsportretten. De hoge optische prestaties vanaf volledig open diafragma en de goede weersbestendigheid zijn hier sterke troeven. Ook deze lens verdringt het vroegere, even lichtsterke model: daarmee verdwijnt dan wel de mogelijkheid om ook ‘mechanisch’ direct manueel scherp te stellen.

De XF 33mm f/1.4 (50mm-kleinbeeldequivalent) sluit nu nog beter aan bij de klassieke standaard brandpuntsafstand, erg in trek voor documentaire, straat– en portretfotografie. Een snelle en betrouwbare autofocus en een mooie afscheiding tussen haarscherp onderwerp en onscherpe achtergrond zijn hier absoluut vereist, en de XF 33mm doet dat uitstekend. Ondanks de bijna klinische scherpte bleef de typische weergave van scherpteovergangen zoals bij de oorspronkelijke XF 35mm bewaard. Toch blijft die voorganger in het assortiment behouden, tot vreugde van de liefhebbers van de ‘oudere ziel’ ervan.

Conclusie

Lichtsterke objectieven met hoog oplossend vermogen en snelle autofocus vormen de basis van elk modern camerasysteem. Met de nieuwe XF 18mm, XF 23mm en XF 33mm modellen laat Fujifilm zien waartoe hun optische technologie in staat is. Het trio vormt een soliede springplank voor toekomstige ontwikkelingen op cameragebied, zoals nog hogere sensorresoluties.

Fujifilm kiest terecht voor objectieven met topprestaties die ruimschoots een hogere kostprijs rechtvaardigen, op het moment dat gevestigde third-party lensfabrikanten zoals Tokina en Sigma hun eerste budgetvriendelijke AF-primes met X vatting op de markt brengen. Daarnaast kan wie wat minder wil investeren terecht bij de compacte, snelle én weersbestendige XF 23mm f/2.0 en XF 35mm f/2.0 alternatieven.

Wellicht is een volgende generatie camera’s vereist om (hopelijk binnenkort?) het volle potentieel van de nieuwkomers te kunnen ontdekken. Fervente X-fotografen op zoek naar trefzekerheid en optische perfectie hoeven alvast niet langer te zoeken …

Specificaties Fujifilm primelenzen

• Beeldformaat APS-C
• Lensvatting     Fujifilm X
• Diafragma      f/1.4 – f/16, 9 lamellen
• Scherpstelling automatisch/manueel
• Website           www.fujifilm.eu/be

XF18mmF1.4

• Adviesprijs      999 euro
• Opbouw          15 elementen, 8 groepen, 3 asferisch, 1 ED
• Beeldhoek      76,5°
• Min. afstand    20 cm (0,15 x vergroting)
• Filtermaat       62 mm
• Afmetingen     69 x 76 mm
• Gewicht          370 g

XF23mmF1.4

• Adviesprijs      949 euro
• Opbouw          15 elementen, 10 groepen, 2 asferisch, 3 ED
• Beeldhoek      63,4°
• Min. afstand    19 cm (0,2 x vergroting)
• Filtermaat       58 mm
• Afmetingen     67 x 78 mm
• Gewicht          375 g

XF33mmF1.4

• Adviesprijs      799 euro
• Opbouw          15 elementen, 10 groepen, 2 asferisch, 3 ED
• Beeldhoek      46,6°
• Min. afstand    30 cm (0,15 x vergroting)
• Filtermaat       58 mm
• Afmetingen     67 x 74mm
• Gewicht          360 g