Ontdek hoe je indrukwekkende beelden maakt met infraroodfotografie. Leer alles over apparatuur, filters, instellingen en nabewerking.
Wat infraroodfotografie zo intrigerend maakt, is dat het een wereld toont die voor het menselijk oog onzichtbaar is. Wij kunnen enkel licht waarnemen binnen het zichtbare spectrum – van violet tot rood. Maar het elektromagnetisch spectrum reikt veel verder: onder violet ligt ultraviolet, en boven rood begint het infraroodgebied. Hoewel we dit licht niet kunnen zien, kunnen camera’s het onder bepaalde omstandigheden wél vastleggen. In dit artikel ontdek je hoe je zelf met infrarood aan de slag kunt, welke onderwerpen het meest tot hun recht komen en hoe je de beelden nabewerkt.
Wat is infraroodfotografie?
De sensor van een digitale camera is gevoeliger dan het menselijk oog en registreert niet alleen zichtbaar licht, maar ook een deel van het infrarode spectrum. Omdat infraroodlicht doorgaans niet gewenst is bij gewone fotografie, wordt er in de meeste camera’s een infraroodblokkerende filter (de zogenaamde ‘hot mirror’) voor de sensor geplaatst. Toch is deze filter niet perfect. Bij veel camera’s (zeker oudere modellen) kan een deel van het infraroodlicht nog steeds doordringen tot de sensor. Dat maakt infraroodfotografie mogelijk, zelfs zonder aanpassingen aan je toestel.
Test je camera op infraroodgevoeligheid
Wil je weten of jouw camera infrarood licht kan vastleggen? Doe dan deze eenvoudige test:
- Neem je camera mee naar een donkere kamer.
- Richt een infrarode afstandsbediening (zoals die van je tv) op de lens.
- Druk op een knop terwijl je naar het scherm kijkt of een foto maakt.
Bij compacte camera’s en bridgecamera’s zie je de IR-stralen vaak meteen op het scherm. Bij spiegelreflex- of systeemcamera’s gebruik je best de Live View-modus of maak je een foto met een lange sluitertijd (2 à 3 seconden). Verschijnt er een helder puntje op je scherm of op de foto? Dan is je camera IR-gevoelig.
Hoe begin je aan infraroodfotografie?
Simuleer infrarood met software
Wil je het effect zonder filter of ombouw? Dan kan je het ook nabootsen met software. Dit is veruit de makkelijkste manier, maar je doet natuurlijk niet echt aan infraroodfotografie, eerder aan artiestieke expressie. Met plug-ins zoals Nik Color Efex Pro (onderdeel van de DxO Nik Collection) kan je een redelijk overtuigend IR-effect creëren. Tiffen Dfx biedt een meer gestileerde zwart-wit benadering.
Gebruik een filter
Voor spiegelreflex- en systeemcamera’s is de meest gebruikelijke methode het gebruik van een infraroodfilter die je op de lens schroeft. Deze filters blokkeren zichtbaar licht en laten enkel infrarood licht door. De populairste keuze is ongetwijfeld de Hoya R72 (720 nm)
voor zowel zwart-wit als kleurinfrarood. Je kan echter ook opteren voor een 665nm filter om meer rood licht door te laten (ideaal voor kleurrijke beelden) of een 830 nm filter, die dan weer beter geschikt is voor een puur zwart-witresultaat.
Een filter met grotere diameter kan met behulp van een step-up ring ook op kleinere lenzen worden gebruikt. Let wel: door het verlies aan licht is een stevig statief meestal onmisbaar. Wil je ook aan de slag met kortere sluitertijden? Dan blijft er nog één optie over.
Laat je camera ombouwen
Als je volledig wil overschakelen op infrarood, kan je je camera laten ombouwen. Hierbij wordt de interne hot mirror vervangen door een permanente infraroodfilter (bijv. 720 nm of 830 nm). Zo wordt je camera exclusief IR-gevoelig en kan je weer met normale sluitertijden werken. Zelfs uit de hand fotograferen wordt mogelijk.
Zelf ombouwen is riskant: het vraagt kennis, ervaring en een stofvrije omgeving. Schakel liever een gespecialiseerde firma in zoals LifePixel. Zo geef je een oude DSLR of systeemcamera een tweede leven.
Geschikte onderwerpen voor infraroodfotografie
Infraroodfotografie spoort je aan om te experimenteren, maar komt het best tot zijn recht bij:
- Landschappen: Bladeren van loofbomen reflecteren IR-licht sterk door hun watergehalte, wat zorgt voor het karakteristieke “witte” bladerdek. Naaldbomen daarentegen geven minder reflectie.
- Wolken en mist: Door de manier waarop water IR-licht absorbeert, krijgen wolken en nevelstructuren meer diepte en contrast.
- Portretten en macro: Met een omgebouwde camera kun je ook portretten maken. Huid ziet er gladder uit en vlekken verdwijnen – zonder Photoshop.
Nabewerking van infraroodbeelden
Ruwe infraroodfoto’s zien er vaak rood of paars uit. In nabewerking kun je dit met goede fotobewerkingssoftware makkelijk rechtzetten door enkele instellingen aan te passen:
- Kanaalomwisseling: Wissel het rood- en blauwkanaal in Photoshop of Lightroom voor typische IR-kleuren zoals hemelsblauw gras en witte bladeren.
- Zwart-wit omzetting: Zeker bij deep IR is een zwart-wit conversie vaak krachtiger. Speel met contrast en helderheid voor dramatische beelden.
- White balance: Stel je witbalans handmatig in (bv. op een grasveld of gebladerte) of pas deze aan in RAW-nabewerking. Zo krijg je realistischere kleuren in je bewerkte IR-foto.
6 tips voor infraroodfotografie
1. Niet alle lenzen zijn geschikt voor infraroodfotografie
Sommige lenzen veroorzaken zogenaamde hot spots: heldere, vaak paarse of witte vlekken in het midden van de foto. Dit ontstaat door interne reflecties van infraroodlicht in de lens. Raadpleeg online lijsten met IR-vriendelijke lenzen voordat je begint, of test je lens zelf met een IR-filter om te zien of het probleem zich voordoet.
2. Live view is onmisbaar
Omdat IR-filters het zichtbare licht blokkeren, zie je met een optische zoeker niets. Systeemcamera’s met een elektronische zoeker of live view bieden hier uitkomst: je ziet meteen het effect van je filter en kunt nauwkeurig scherpstellen. Bij DSLR’s gebruik je best ook de live view-modus om scherpstelling en compositie correct te doen.
3. Gebruik een IR-afstandsbediening of de zelfontspanner
Door de lange sluitertijden bij IR-fotografie is het belangrijk om je camera volledig stil te houden. Gebruik de zelfontspanner van je camera (bijvoorbeeld 2 of 5 seconden), een afstandsbediening of een remote app om te vermijden dat je beweging veroorzaakt door de ontspanknop in te drukken.
4. Houd de ISO zo laag mogelijk, ondanks betere ruisonderdrukking
Moderne camera’s kunnen goed omgaan met ruis bij hogere ISO’s, maar bij infraroodfotografie is ruis extra zichtbaar, zeker in de donkere delen van je beeld. Werk dus zoveel mogelijk met ISO 100 of 200 om een zuiver beeld te behouden. Een statief helpt je om toch voldoende licht te verzamelen bij lange belichtingen.
5. Vermijd hard zonlicht en diepe schaduwen voor betere resultaten
Infraroodlicht wordt sterk gereflecteerd door chlorofyl in bladeren en door vocht in wolken. Bij hard zonlicht krijg je echter snel uitgebeten hooglichten, terwijl diepe schaduwen volledig dichtlopen. De beste momenten zijn net na zonsopgang of vlak voor zonsondergang, wanneer het licht zachter is en de contrasten minder extreem zijn.
6. Fotografeer in RAW en stel de witbalans handmatig in voor het beste resultaat
RAW-bestanden geven je maximale controle over de kleurweergave en het dynamisch bereik. Stel de witbalans in op een geschikt onderwerp zoals gras of gebladerte, dat veel infrarood reflecteert. Zo krijg je natuurlijkere kleuren en meer speelruimte bij kanaalomwisselingen of zwart-wit conversie in de nabewerking.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
