Focus stacking bij macrofotografie laat je toe om je hele onderwerp scherp te fotograferen, zelfs als de scherptediepte beperkt is.
Focus stacking is een techniek waarbij je meerdere foto’s van hetzelfde onderwerp maakt, telkens met een iets ander scherpstelpunt. Die beelden worden daarna samengevoegd tot één foto waarin alles, van voor tot achter, scherp is.
De methode wordt vooral gebruikt bij macrofotografie, waar de scherptediepte heel klein is. Zelfs bij een klein diafragma blijft vaak maar een dun laagje van het onderwerp scherp. Door de scherptezone stap voor stap te verleggen en de beelden digitaal te combineren, krijg je een foto met een veel grotere scherptediepte dan technisch mogelijk is met één opname.
Kort gezegd: focus stacking maakt het mogelijk om onderwerpen met veel diepte — zoals insecten, bloemen of kleine objecten — volledig scherp vast te leggen zonder verlies aan detail of scherpte.
De scherptediepte hangt af van verschillende factoren. In de eerste plaats speelt het diafragma een belangrijke rol: hoe kleiner de opening (dus hoe groter het f-getal), hoe groter de zone die scherp in beeld komt. Ook de afstand tot het onderwerp heeft invloed: hoe dichter je bij het onderwerp staat, hoe kleiner de scherptediepte wordt. Daarnaast maakt ook het type objectief verschil. Een groothoeklens levert van nature meer scherptediepte dan een telelens. Tot slot is er de sensor van je camera: bij een kleinere sensor lijkt de scherptediepte groter dan bij een full-frame sensor, zelfs bij gelijke instellingen.
Bij macrofotografie stoot je al snel op de grenzen van wat technisch mogelijk is. Wanneer je bijvoorbeeld een insect fotografeert, stel je meestal scherp op de ogen, want dat is het natuurlijke aandachtspunt van de kijker. Maar wie goed kijkt, merkt al snel dat andere delen, zoals de voelsprieten, vleugels of pootjes, onscherp worden zodra je te dicht bij komt. Dat heeft te maken met de uiterst beperkte scherptediepte die eigen is aan macro-opnames.
Om dat op te vangen, kiezen veel fotografen instinctief voor een kleiner diafragma. Door de opening te verkleinen (bijvoorbeeld naar f/16 of f/22) vergroot je de scherptediepte, maar dat heeft gevolgen. Een kleinere opening laat minder licht door, waardoor de sluitertijd langer wordt en het risico op bewegingsonscherpte toeneemt — zelfs wanneer je een stevig statief gebruikt. Bovendien zorgt een klein diafragma ervoor dat de achtergrond scherper en drukker in beeld komt, wat de aandacht van het onderwerp kan afleiden.
Een grotere scherptezone is dus wenselijk, maar optisch gezien moeilijk te bereiken. Zelfs bij kleine diafragma’s blijft de scherpte beperkt tot enkele millimeters. Daarnaast treedt bij zulke kleine openingen diffractie op, wat betekent dat het licht dat langs de randen van het diafragma passeert afbuigt, waardoor de scherpte van de hele foto juist afneemt.
Dat maakt duidelijk waarom klassieke oplossingen zoals het diafragma verder dichtdraaien maar beperkt helpen. Wil je het volledige onderwerp, van de voorste voelspriet tot het achterlijf, haarscherp in beeld krijgen, dan biedt focus stacking de enige echt betrouwbare uitweg.
De uitweg uit dit dilemma heet focus stacking. Deze techniek laat toe om de beperkte scherptediepte van macrofoto’s te omzeilen. Daarbij maak je een reeks foto’s van hetzelfde onderwerp, telkens met exact dezelfde compositie en instellingen. Het enige wat verandert, is het scherpstelpunt: dat verschuif je telkens een klein beetje, bijvoorbeeld van de voorste voelspriet van een insect naar het achterlijf of de vleugeltip.
Na de opnamefase combineer je de beelden digitaal. De fotobewerkingssoftware die je verkiest selecteert uit elke foto de delen die perfect scherp zijn en voegt die samen tot één eindbeeld met een veel grotere scherptediepte. Het resultaat is een foto die van voor tot achter haarscherp is, zonder dat je de nadelen hebt van een klein diafragma of een rommelige achtergrond.
Focus stacking vraagt wat voorbereiding, maar de techniek is tegenwoordig toegankelijker dan ooit. Steeds meer moderne camera’s, zoals deze uit de Nikon Z-serie en Canon EOS R-modellen, beschikken over een ingebouwde focus bracketing-functie. De camera maakt dan automatisch een reeks opnames met verschuivende scherpte, zodat je achteraf enkel nog hoeft te stapelen in software. Dat bespaart tijd en verkleint de kans op fouten.
Toch blijft een macrorail een waardevolle aanvulling, zeker wanneer je met kleine onderwerpen werkt of de scherptezone zeer precies wil bepalen. Door de camera in kleine stapjes naar voren of achteren te bewegen, krijg je maximale controle over de overgang tussen de scherpstelvlakken.
Om perfecte opnames te maken met focus stacking, kunnen volgende tips helpen:
In de meeste programma’s laad je gewoon de reeks foto’s in, waarna de software de beelden automatisch uitlijnt en samenvoegt. Het proces kan even duren, maar het resultaat is vaak verbluffend: een foto die van voor tot achter haarscherp is, zonder de nadelen van een klein diafragma.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
Krijg Shoot Magazine 6 keer per jaar (inclusief 2 extra dikke dubbelnummers) vol inspiratie, tips en fotoplezier rechtstreeks in je brievenbus.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
Ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
