Wat is lensflare?

Lensreflectie, beter bekend onder de Engelse benaming lensflare, ontstaat doordat het glas van een lens niet al het invallend licht doorlaat.

Op elke plek waar glas en lucht elkaar raken, wordt altijd een klein deel van het licht gereflecteerd. Een typische waarde voor de doorlaatbaarheid van onbehandeld lensglas is 0,95. Dat wil zeggen dat 5% van het invallende licht gereflecteerd wordt.

Cumulatief
Het objectief van een camera bestaat bijna altijd uit meerdere aparte lenselementen, zodat het hierboven beschreven effect cumulatief is; voor elk grensvlak tussen lens en lucht moet je de doorlaatbaarheidsfactor met zichzelf vermenigvuldigen.

In een objectief met vier lenselementen zijn er acht plaatsen waar het glas van de lens aan lucht grenst (twee per lenselement). De totale doorlaatbaarheid van dat objectief daalt dan tot 0,66 (=0,95 tot de achtste macht). Dat wil zeggen dat maar liefst 34% van het inkomende licht gereflecteerd zou worden.

Gelukkig bestaat er een manier om het effect te verminderen. Door het glas te voorzien van een speciale coating wordt de doorlaatbaarheid verhoogd tot bijvoorbeeld 0,99. In het voorbeeld van het objectief met vier lenselementen stijgt de totale doorlaatbaarheid dan tot 0,92 (=0,99 tot de achtste macht) zodat slechts 8% van het invallende licht verloren gaat.

Spelletje biljart
Maar waar komt nu die lelijke 'lensflare' vandaan? Daarvoor moeten we terug naar het gereflecteerde licht. Als dat gewoon weer via de voorzijde van het objectief naar buiten straalde, was er geen probleem. Maar het licht dat weerkaatst op een intern lenselement kan op de terugweg op zijn beurt gereflecteerd worden op andere lensoppervlakken in het objectief.

Na dit spelletje biljart belandt een deel van het gereflecteerde licht op de beeldsensor, en daar veroorzaakt het flare. Het risico daarop is het grootst als een felle lichbron (zoals de zon of een studioflits) schuin in de lens straalt.

Soms wordt dat intern gereflecteerde licht uniform over de sensor verspreid, en dan merk je vooral dat de schaduwpartijen helderder zijn dan verwacht en dat het algemeen contrast in je foto lager ligt. Soms tekent het onscherpe afbeeldingen van de diafragmaopening in de lens: dat zijn de typische groene of paarse flarespots.

Hoe voorkom je lensflare?
Zoals gezegd neemt de kans op flare af als de lensoppervlakken behandeld zijn met een speciale coating. Dat moet de camera- of lenzenbouwer doen, zelf kan je daar niet aan beginnen.

Wat je wél kan doen is ervoor zorgen dat felle lichtbronnen niet schuin in de lens stralen. Gebruik daarvoor de meegeleverde lenskap. Heb je geen lenskap, zoals bij de meeste compactcamera's en smartphones, hou dan je hand tussen de lichtbron en de lens – zorg er wel voor dat je hand niet in beeld komt! Je kan ook de hoek tussen de lichtbron en de lens veranderen tot er geen lensflare meer optreedt.

Kan je lensflare verwijderen?
Uniforme lensreflectie heeft een effect op de belichting en het contrast van je opname. Het is heel moeilijk om dat te herstellen, laat staan dat je zichtbare lichtstrepen of –vlekken kan wegretoucheren.
 

Is het effect beperkt tot de typische paarse vlekken, dan kan je die wel minder prominent maken. Dat kan in een beeldbewerker zoals Photoshop (Elements) waarin je afzonderlijke kleurkanalen kan bewerken.

Open de foto en maak een nieuwe Aanpassingslaag voor Kleurtoon/Verzadiging. In het paneel Kleurtoon/Verzadiging selecteer je in de keuzelijst in plaats van Origineel nu 'Magenta tinten'. Selecteer in de linkeronderhoek van het paneel het pipet, en klik in de foto op de paarse vlek. Vervolgens verlaag je in het paneel Kleurtoon/Verzadiging de verzadiging van de geselecteerde kleur. Eventueel kan je ook de lichtheid wat verlagen.

Je hebt nu nog steeds een lichtvlek in je beeld, maar deze is alvast niet meer zo knallend paars.
 

Lensflare is momenteel een veelbesproken afwijking, vooral omdat de onlangs gelanceerde iPhone 5 er veel last van heeft. Lees ook onze test van dit toestel als camera.

[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/41/125040_weblensflare.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/41/125040_webonherstelbaar.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/41/125040_webcorrectie.jpg” caption=”Een opname met de iPhone 5. Aan de rechterzijde de typische paarse vlek veroorzaakt door lensreflectie.||Het felle, schuin invallende tegenlicht verlaagt het contrast in de foto en veroorzaakt extreme lichtstrepen. Let ook op de vier gekleurde cirkels; van rechtsboven naar linksonder respectievelijk paars, groen, rood en geel.||Paarse cirkels geloofwaardig wegwerken is meestal onbegonnen werk, maar je kan ze wel minder opvallend maken.”]