Verstandig werken met voorinstellingen is een essentieel onderdeel van Adobe Lightroom om je workflow niet alleen sneller, maar ook consistenter te maken.
Lightroom helpt fotografen om sneller en beter hun groeiende collectie digitale beelden te beheren en te bewerken. Verstandig werken met voorinstellingen (presets) is een essentieel onderdeel om je workflow niet alleen sneller, maar ook consistenter te maken.
Als vuistregel zou je kunnen zeggen dat, wanneer je een bewerking in Lightroom meer dan één keer moet doen, je er het best een preset van maakt. Er zijn meer dan tien verschillende soorten presets of sjablonen in Lightroom.
Die presets variëren van importpresets (die instellingen in het importdialoogvenster opslaan) en afdruk- en presentatiesjablonen tot exportpresets die je de mogelijkheid bieden om foto’s volgens bepaalde formaten, afmetingen en kleurruimtes te exporteren. Maar de meest tot de verbeelding sprekende presets zijn die uit de ontwikkelmodule.
Ontwikkelpresets
Ontwikkelvoorinstellingen (in het vervolg kortweg presets genoemd) vind je terug in het paneel Voorinstellingen (Presets) van het linkerpaneel van de module Ontwikkelen (Develop). Standaard wordt Lightroom geleverd met een aantal presets die je vindt onder de hoofding ‘Lightroom voorinstellingen’ (Lightroom Presets). Door op het driehoekje voor zo’n hoofding te klikken toon of verberg je die presets.
Onder het mapje Lightroom Presets (waarvan je de naam noch de presets kan wijzigen) is er het mapje Gebruikersvoorinstellingen (User Presets), waar je je eigen creaties in kan onderbrengen. Je kan bij het aanmaken van nieuwe presets zelf nieuwe mapjes aanmaken. Zeker als je met veel presets werkt, is het handig om ze onder te verdelen in dergelijke hoofdingmapjes. Het is een beetje spijtig dat Lightroom maar één hiërarchisch niveau biedt.
Door met de muisaanwijzer over een preset te bewegen, krijg je een miniatuurvoorvertoning van de preset in het Navigator-venster. Je past de preset toe door erop te klikken. Om een preset onmiddellijk na de toepassing ervan weer ongedaan te maken, volstaat het op Cmd-Z (Mac) of Ctrl-Z (Windows) te klikken.
Wanneer je rechtsklikt op een preset, krijg je een contextmenu dat je onder meer die preset zo laat instellen dat hij in het importdialoogvenster al toegepast wordt tijdens het importeren. Dat doe ik om automatisch lenscorrecties op foto’s toe te passen.
Andere opties zijn om de naam te wijzigen, de preset te tonen, bijvoorbeeld in je Verkenner, omdat je hem wilt e-mailen aan iemand. Die persoon kan de preset dan importeren door op een presetmap – uitgezonderd een van de standaard Lightroom-presetmappen – te rechtsklikken en Importeren (Import) te kiezen.
Door je muis over een preset te houden, krijg je linksboven een preview. Rechtsklikken op een preset toont een contextmenu.
Een ontwikkelpreset in Lightroom is eigenlijk een eenvoudig bestandje dat normaal bewaard wordt in een verborgen map op je computer, samen met de andere voorinstellingen. Wil je weten waar precies, bijvoorbeeld omdat je een back-up van die map wilt maken of deze wil kopiëren naar een andere computer, dan vind je het door in de ‘Lightroom voorkeuren’ (Lightroom Preferences) in het tabblad Voorinstellingen (Presets) te klikken op de knop ‘Lightroom-voorinstellingenmap tonen’ (Show Lightroom presets folder).
In de Catalogusinstellingen kan je ook aangeven dat je presets samen met (en exclusief verbonden aan) die éne catalogus bewaard moeten worden. Dat kan handig zijn indien je maar met één catalogus werkt die je vaak op verschillende computers gebruikt, maar het is dan weer onhandig als je met meer dan één catalogus werkt.
Lightroom-ontwikkelpresets zijn veel eenvoudiger dan pakweg Photoshop Actions, die een beetje hetzelfde doel hebben. Als je wilt, kan je zo’n presetbestandje zelfs openen met een tekstverwerker.
Dat kan handig zijn om presets van anderen te ‘ontleden’ en snel te zien welke variabelen de preset verandert en welke hij ongemoeid laat. Een preset onthoudt gewoonweg de stand van bepaalde keuzevakjes (aan of uit) en de waarde van bepaalde schuifregelaars in de foto waarop je de preset baseert, en hij past die instellingen eenvoudigweg toe op een andere foto.
Bij het maken van een nieuwe preset selecteer je alleen de aanpassingen die je op elke foto wil toepassen.
Je kan presets voor allerlei zaken gebruiken, van praktisch (bijvoorbeeld het automatisch corrigeren van lensvertekeningen) tot creatief. Verder kan je onderscheid maken tussen twee grote types presets, de one-click-effect-presets enerzijds en de 'modulaire presets' anderzijds.
Dit zijn geen officiële termen en je kan aan een preset ook niet zien of hij tot de ene of de andere soort behoort, maar het verschil tussen beide is wel belangrijk. Zoals de naam het aangeeft, combineert een one-click-preset verschillende instellingen van het rechterpaneel in één preset en kan zo een foto in één klik omvormen tot iets radicaal anders. Het kaderstuk ‘Presets aanmaken, stap voor stap’ geeft je een voorbeeld van zo’n preset en leert je meteen hoe je dat zelf doet.
Het voordeel van deze presets is meteen ook hun nadeel: omdat ze allerlei wijzigingen tegelijk maken, is het soms moeilijk om een ongewenst deeleffect snel ongedaan te maken, zeker als je de preset zelf niet ontworpen hebt. Ze zijn ook moeilijk te combineren: indien je twee presets na elkaar toepast die beide het contrast van de foto aanpassen, wint de laatst toegepaste preset.
Modulaire aanpak
Een totaal andere manier van werken met ontwikkelpresets in Lightroom is de modulaire aanpak, waarbij de ontwikkelworkflow opgebroken wordt in logisch bij elkaar horende onderdelen. Voor elk onderdeel (bijvoorbeeld contrast, vignettering, korrel) wordt dan een aantal presets gemaakt. Omdat elke preset enkel zijn deelgebiedje aanpakt, zijn de presets veel beter ‘stapelbaar’ of combineerbaar. Een preset die alleen de korrel op een bepaalde waarde zet zal het effect van een contrastpreset, die alleen het contrast instelde, niet ongedaan maken, maar er als het ware bovenop komen.
Je kan ook een onderscheid maken tussen presets naargelang wanneer je ze toepast. Normaal zal dat gebeuren in de Ontwikkelmodule, maar je presets zijn ook beschikbaar in het paneel ‘Snel ontwikkelen’ (Quick Develop) van de module Bibliotheek (Library). Je kan zelfs al tijdens het importeren een preset toepassen op je foto’s.
Door elke deelaanpassing vijf eigen presets te geven, kan je eindeloos variëren.
Stel dat je na lang zwoegen, tweaken en zweten een leuke bewerking van een foto gemaakt hebt die verschillende van Lightrooms schuifregelaars aanpast. Dan wil je toch niet voor elke foto die dat effect moet krijgen alle schuifregelaars opnieuw aanpassen? Presets zijn de oplossing. De stappen om een preset aan te maken, zijn de volgende:
1) Bewerk een foto tot je het gewenste resultaat hebt en onthoud welke schuifregelaars je hebt aangepast.
2) Klik op het plusteken naast Voorinstellingen (Presets). Dit opent het dialoogvenster ‘Nieuwe Ontwikkelvoorinstelling’ (New Develop Preset). De hoofdregel bij het maken van goede presets is dat je enkel die elementen aanklikt die belangrijk zijn voor het recreëren van het effect.
In dit geval wordt de retro-grungy look van de foto hierboven bepaald door de schuifregelaars Contrast, Hooglichten (Highlights), Schaduwen (Shadows), Verzadiging (Saturation), Levendigheid (Vibrance) en Helderheid (Clarity), de instellingen van het paneel HSL/Kleur/Zwart-wit (HSL/Color/B&W), de instellingen van het paneel ‘Gesplitste tinten’ (Split Toning) en het paneel Effecten (Effects). Daarom vink ik al die variabelen aan. Helaas stemt de benaming van de variabelen in het dialoogvenster niet exact overeen met die van het rechterpaneel, zodat je soms moet zoeken wat precies wat betekent.
Zoals je kan zien was de originele foto, die aan de basis ligt van de nieuwe preset, ook onderbelicht, waardoor ik de waarde voor belichting op +1,35 moest plaatsen. Het zou echter geen goed idee zijn om Belichting aan te vinken in het presetdialoogvenster, omdat dan elke andere foto waarop je de preset toepast ook een belichtingscompensatie van +1,35 zou krijgen. Bij foto’s die al correct belicht waren, zou dat tot overbelichte foto’s leiden.
3) Weersta de verleiding om presets leuke maar nietszeggende namen te geven in het vak ‘Naam voorinstelling’ (Preset Name) en geef ze liever een logische naam, die meteen ook samenvat wat je van de preset mag verwachten. Presets en presetmappen worden alfanumeriek geordend. Wil je een volgorde aan je presets geven, dan doe je er goed aan om ze vooraf te laten gaan door een nummercombinatie, bijvoorbeeld 001, 002…
4) Nadat je een preset hebt toegepast op een andere foto, zal je ongetwijfeld nog wat moeten fijnafstemmen, maar goede presets kunnen alvast het grote werk voor je doen.
5) In dit geval kozen we ervoor om een one-click-preset te maken, met andere woorden een ‘complete look in één klik’. Je zou echter ook twee versies kunnen maken van je preset, bijvoorbeeld één met een vignet en één zonder. Omdat het aantal combinaties exponentieel toeneemt (mét vignet en mét korrel, mét vignet zonder korrel, zonder vignet mét korrel, zonder vignet zonder korrel…) is het echter onbegonnen werk om alle variaties als presets op te slaan. In dat geval kun je beter werken met modulaire presets, zoals eerder uitgelegd.
Pro-tip: nieuw in Lightroom 4 is het selectievakje Procesversie. Sommige schuifregelaars, zoals Belichting en Helderheid, hebben immers dezelfde naam in Lightroom 3 als in Lightroom 4, maar hun algoritme is anders naargelang de zogenaamde Procesversie (Verwerking, Process Version) waarin je werkt. Door Procesversie aan te vinken, zorg je ervoor dat die schuifregelaars altijd in de juiste context toegepast worden.
38.880 variaties voor zes muisklikken
De belangrijkste ingrediënten voor een goede zwart-witconversie in Lightroom zijn Vignettering, Contrast, Schuifregelaar-instellingen in het B&W-paneel, Helderheid (Clarity), Korrel (Grain) en ‘Gesplitste tinten’ (Split Toning), aangevuld met lokale bewerkingen (‘doordrukken en tegenhouden’). Lokale bewerkingen laten zich niet in presets vangen, maar de andere des te beter. In plaats van tientallen verschillende presets te maken van alle mogelijke combinaties van instellingen, kan je verstandiger te werk gaan:
1) Stel dat je een presetmapje maakt (001 B&W Conversies) met daarin alleen vijf verschillende combinaties van instellingen uit het paneel Zwartwit (bv. een automatische, eentje die luchten donkerder maakt, eentje die groen lichter maakt). Bij het maken van die presets heb je dus enkel ‘Zwartwit mix’ aangevinkt in het Preset-dialoogvenster.
2) Vervolgens maak je een mapje (002 Contrast) met een vijftal contrastpresets, bv. + contrast/laag, + contrast/medium, + contrast/hoog, – contrast/laag en – contrast/medium. De presets die je hiervoor aanmaakt, noteren dus alleen de waarde van de contrastschuifregelaar of de kleurtintcurve (naargelang wat je gebruikt).
3) Je herhaalt die procedure met een presetmapje met vijf Helderheid-instellingen, vijf vignetten (bv. drie donkere en twee lichte), een presetmapje met vijf korrelsimulaties (gaande van fijn tot grofkorrelig) en een presetmapje met vijf Tinten (drie sepiavariaties, een koele tint en een warm-koude split-tone).
4) Zo heb je na wat werken zes mapjes, elk met vijf presets. Wanneer je nu een foto naar zwart-wit wilt converteren, is het gewoon een kwestie van ‘mix & match’, waarbij het voorvertoningsvenster een grote hulp is.
Eigenlijk zijn je presets je kruidenrek, en kan je gaan ‘koken met presets’. Daarbij beslis je zelf of en hoeveel je van een bepaald ingrediënt toevoegt aan het gerecht (de bewerking).
In drie eenvoudige stappen maak je een preset die tijdens het importeren automatisch lenscorrecties toepast.
5) Kies een preset uit de eerste map, die de eigenlijke zwart-witconversies doet. Je hoeft zelfs niet meteen te klikken: gewoon met de muisaanwijzer boven de preset hangen toont al of hij de moeite van het klikken waard is in het voorvertoningsvenster. Pas contrast toe naar smaak, of verminder het contrast met de presets in de tweede map. Doe hetzelfde met de andere mapjes. Omdat elke preset enkel zijn specifieke ‘vakgebied’ aanpakt, kan je de presets als het ware stapelen op elkaar. De vignetteringspreset overschrijft immers de instellingen van de contrastpreset niet. Dat is wel het geval wanneer je met ‘one-click’-presets werkt, die verschillende instellingen combineren in één effect.
6) Ervan uitgaande dat je ook de keuze hebt om een afwerking níet te kiezen (behalve uit de eerste map, je wilt immers een zwart-witconversie hebben) heb je eigenlijk met maximaal zes kliks keuze uit een duizelingwekkende 38.880 verschillende combinaties.
Het werk dat je hebt om de presets aan te maken, betaalt zich zo in veelvoud terug in het vervolg van je workflow. Heb je geen tijd of zin om al dat voorbereidende werk te doen, lees dan even het gedeelte over presets van derden. De meeste goede commerciële presetpakketten die je voor Lightroom kan kopen, werken volgens dit ‘modulaire’ principe.
7) Ten slotte nog een pro-tip: het is handig om per ‘mapje’ een nulpreset op te nemen: dat is een preset die de instellingen van dat bepaalde onderdeel terug op nul zet.
Stel bijvoorbeeld dat je op een sepiapreset geklikt hebt omdat de voorvertoning er goed uitzag, maar je uiteindelijk beslist dat je toch maar geen sepia wenst. Dan zou je terug naar het paneel ‘Gesplitste tinten’ moeten gaan om die schuifregelaars weer op nul te zetten. Als je van die nulpositie een preset maakt, dan kan die op het eerste gezicht zinloze preset toch handig zijn om er het effect van een vorige preset mee te annuleren zonder dat je naar het desbetreffende paneel hoeft te gaan.
Een handige toepassing van zo’n importpreset zijn automatische lenscorrecties. Zoals je wellicht weet, kan Lightroom, indien je camera-lenscombinatie ondersteund wordt, automatisch de belangrijkste fouten zoals vignettering en vervorming wegwerken. Je vinkt daartoe het vakje ‘Correcties profiel inschakelen’ (Enable Lens Profile Corrections) aan.
Om te vermijden dat je dat voor alle foto’s moet doen, kan je het gewoon voor één foto doen en er dan een preset van maken. Je vinkt dan in het dialoogvenster enkel ‘Correcties lensprofiel’ aan.
Wil je bijvoorbeeld ook de chromatische aberratie automatisch zo veel mogelijk wegwerken, dan vink je op je basisfoto in het tabblad Kleur (Color) ‘Kleurafwijking verwijderen’ (Remove Chromatic Aberration) aan en vink je in het presetdialoogvenster uiteraard ook Kleurafwijking (Chromatic Aberration) aan.
Ten slotte kies je de pas aangemaakte preset in het importdialoogvenser naast ‘Toepassen tijdens importeren’ (Apply during import). Wanneer je dan op Importeren klikt, zullen je foto’s automatisch al van lenscorrecties voorzien zijn, uiteraard voor zover er passende modules beschikbaar zijn.
Voor alle duidelijkheid: Lightroom past uiteraard per geïmporteerde foto het correctieprofiel aan de lens en de camera aan die voor die foto gebruikt werden: het is dus niet zo dat, indien de referentiefoto pakweg met een 50mm-lens gemaakt werd, alle andere geïmporteerde foto’s volgens dat profiel gecorrigeerd zullen worden!
Een eenvoudige Google-zoekopdracht ‘Lightroom + presets’ zal je meer resultaten opleveren dan je kunt of wilt doorlopen. Je zult presets vinden voor elke smaak – of gebrek daaraan.
Zeker bij de gratis presets zit nogal wat kaf tussen het koren en je kan je beter afvragen of je die ‘Blue Waikiki Sunset preset’ echt zo vaak zal gebruiken dat hij de moeite van het downloaden en installeren waard is. De gratis presets zijn vaak van het ‘one click’-principe, terwijl de betalende presets dikwijls volledige packs zijn van het modulaire type, zoals eerder uitgelegd.
Hieronder vind je alvast een aantal presets die ik zelf geprobeerd heb en die een plaatsje in mijn Lightroom-voorinstellingenmap veroverd hebben. De recente vintagetrend heeft veel ontwikkelaars geïnspireerd om al presets te maken die de look and feel van oude film nabootsen. Hoe goed ze dat gelukt is, vind je in het artikel over filmsimulaties in de Shoot-special Winter.
1. Op de Adobe Exchange-webpagina, afdeling Lightroom, vind je tal van presets met voor-en-nafoto’s. Nadat je je gratis geregistreerd hebt, kun je downloaden.
2. Ook op de website van OnOne Software, een ontwikkelaar van plug-ins voor Lightroom, vind je een aantal gratis presets.
3. De Amerikaanse Lightroom-goeroe Matt Kloskowski post regelmatig goede ‘one-click’-presets op zijn blog lightroomkillertips.com.
4. X-Equals biedt zowel gratis als betaalde presets, gaande van one-clickeffecten tot een complete workflow, inclusief presets voor lokale aanpassingen en zwart-wit. Ze geven regelmatig kortingscodes weg via Twitter.
5. Eveneens betaald maar een kijkje waard zijn de workflowpresets van Gavin Seim op prophotoshow.net/seim_effects en Kevin Kubota op kubotaimagetools.com, die een aantal leuke retropresets heeft. Zie ook bij Sean McCormack op lrbplugins.com/category/shop/presets/.
6. Een buitenbeentje zijn de Lightroom-presets van VSCO op visualsupply.co: je simuleert er klassieke analoge films mee. Deze presets zijn duur (ze kosten bijna evenveel als Lightroom 4), maar ze doen hun werk zeer grondig: ze worden geleverd met een heuse ‘installer’ en maken voor Canon en Nikon gebruik van aparte cameraprofielen, zodat een Fuji 160 C-simulatie er nagenoeg hetzelfde uitziet, ongeacht of het oorspronkelijke beeld nu met de ene of de andere camera gemaakt werd.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
Krijg Shoot Magazine 6 keer per jaar (inclusief 2 extra dikke dubbelnummers) vol inspiratie, tips en fotoplezier rechtstreeks in je brievenbus.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
Ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
