Wat is parallax?

Parallax is de afwijking in de schijnbare positie van een voorwerp wanneer je er vanuit verschillende hoeken naar kijkt.

Je kunt het effect gemakkelijk demonstreren door een vinger voor je uit te houden en er afwisselend met je linker- en rechteroog naar te kijken. Hoewel de vinger niet van plaats verandert, lijkt hij te bewegen ten opzichte van voorwerpen op de achtergrond.

Net zo legt een camera die je in de hand houdt zijn beelden vast, waardoor voorwerpen zullen verschuiven.

Treedt op bij panorama's
Het vermijden van parallaxfouten is cruciaal bij panoramafotografie, vooral bij scènes met veel diepte. Je kunt parallax elimineren door ervoor te zorgen dat de camera altijd rond één vast punt roteert.

Hierbij zou je kunnen denken dat de statiefaansluiting van je camera een geschikt rotatiepunt is, maar bij een panorama zonder veel detail op de voorgrond is zelfs dat niet exact genoeg. Het kritieke punt dat we nodig hebben heet in vakjargon de 'intreepupil' of het nodal point van de lens. Als we de camera en de lens rond dit punt later roteren, kunnen we de gevreesde parallaxfout vermijden.

Panokop
De locatie van de intreepupil hangt af van de specifieke lens. Om haar te bepalen moeten we er eerst voor zorgen dat de camera correct ondersteund wordt. De enige manier om dat goed te doen is met een panoramische statiefkop, of panokop.

Die bestaat in verschillende versies, voor elk cameraformaat en voor elk budget. Wat alle versies gemeen hebben, is dat ze het mogelijk maken om de positie van de camera tegenover het rotatiepunt van het statief aan te passen. Een goede panokop stelt je in staat om de camerapositie op de x-, y- en z-as nauwkeurig aan te passen.

Zelf bouwen of kopen
Als je even op internet zoekt, vind je tientallen zelfgebouwde panokoppen met onderdelen die je in elke doe-het-zelfzaak vindt. Met een beetje handigheid knutsel je zelf iets in mekaar. Wie wat meer wil uitgeven, koopt gewoon een panokop.

Panosaurus en Kingpano bieden prima koppen aan met prijzen vanaf 55 euro. Ze bieden stabiele ondersteuning voor compactcamera's tot middelgrote reflexcamera's. Maar wil je een Nikon D3 of een vergelijkbare zware camera gebruiken, dan zijn deze lichte panokoppen niet stevig genoeg.

Voor zware camera's en lenzen zijn er robuuste panokoppen van Nodal Ninja, Manfrotto, Really Right Stuff of MK Panorama Systeme, om maar een paar merken te noemen. Het ontwerp en de bouw van deze koppen vertaalt zich helaas ook in hun prijs: de Manfrotto 303SPH komt je op 500 euro te staan.
 

Deze foto's maakte ik tijdens het kalibreren van een lens. Ze tonen een duidelijke parallaxfout: de relatieve positie van het raster en de stoel verschilt. De camera moet naar voren of achteren verschoven worden om dit te corrigeren.
 

Deze foto's tonen het resultaat met een goed gekalibreerde fisheyelens. Er zijn geen parallaxfouten meer te zien (alleen de kat doet niet mee). Ik noteer de exacte instellingen voor deze combinatie van lens en camera.

 

Dit artikel is onderdeel van een dossier over panoramafotografie dat verscheen in Shoot 13. Daarin lees je hoe je de camera en de panokop zodanig afstelt dat je parallaxfouten vermijdt.

[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2013/15/129648_webpanohead01.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2013/15/129648_webpanohead02.jpg” caption=”Deze foto’s werden gemaakt tijdens het kalibreren van een lens. Ze tonen een duidelijke parallaxfout: de relatieve positie van het raster en de stoel verschilt. De camera moet naar voor of achter verschoven worden om dit te corrigeren.||Deze foto’s tonen het resultaat met een goed gekalibreerde fisheyelens. Er zijn geen parallaxfouten meer te zien (alleen de kat doet niet mee). Noteer de exacte instellingen voor deze combinatie van lens en camera.”]