Alles over witbalans in fotografie: van automatische en manuele instellingen tot nabewerking, kleurtemperatuur en creatieve toepassingen.
Witbalans is een camera-instelling die vaak op automatisch blijft staan, maar waarmee je veel invloed kunt uitoefenen op de sfeer en kleurweergave van je foto’s. In dit artikel lees je wat witbalans is, hoe het werkt, en hoe je het zowel technisch correct als creatief kunt inzetten. De voorbeelden en tips gelden voor moderne systeemcamera’s en smartphones.
Wat is witbalans?
Elke lichtbron heeft een eigen kleurtemperatuur, uitgedrukt in Kelvin (K). Zonlicht midden op de dag is neutraal wit (ongeveer 5.500 tot 6.500 K), terwijl gloeilampen een warmere geel-oranje kleur hebben (ongeveer 3.000 tot 3.500 K) en schaduw juist een koelere blauwige tint kan geven (6.500 tot 8.000 K). Ons oog past zich automatisch aan, waardoor wit er altijd wit uitziet. Camera’s registreren het licht zoals het is. Zonder correctie krijgen foto’s dan een ongewenste kleurzweem.
| Kleurtemperatuur (Kelvin) | Voorbeeldscene |
|---|---|
| 1.000 – 2.000 K | Kaarslicht, kampvuur |
| 2.000 – 2.500 K | Gloeilamp met lage wattage, avondverlichting binnenshuis |
| 2.500 – 3.200 K | Standaard gloeilamp, klassieke theaterverlichting |
| 3.200 – 4.000 K | Warm wit LED-licht, zonsopkomst of zonsondergang net boven de horizon |
| 4.000 – 4.500 K | Koel wit LED-licht, TL-licht met warme kleur |
| 4.500 – 5.500 K | Ochtendzon, bewolkte dag met helder licht |
| 5.500 – 6.500 K | Neutraal daglicht rond het middaguur, camera-flitser zonder filter |
| 6.500 – 7.500 K | Schaduw op een zonnige dag, bewolkt weer |
| 8.000 – 9.000 K | Schaduw in berggebieden, blauwe lucht bij winterzon |
| 9.000 – 12.000 K | Heldere blauwe hemel zonder wolken, hoog in de bergen of bij zee |
Hoe gebruik je automatische witbalans?
Bij automatische witbalans probeert de camera te bepalen wat de kleurtemperatuur van de scène is en past hij daar de weergave op aan. Moderne camera’s en smartphones gebruiken hiervoor geavanceerde algoritmes en soms ook AI, waardoor AWB tegenwoordig vaak zeer nauwkeurig werkt, ook bij gemengd licht. Toch kan AWB misleid worden door dominante kleuren. Bij een zonsondergang kan de camera de warme tinten wegfilteren, of bij een opname in een groen bos de kleuren te koel maken. In die gevallen is handmatig instellen vaak beter.
Voorinstellingen op je camera
Vrijwel elke camera biedt witbalans-presets, zoals daglicht, bewolkt, schaduw, gloeilamp (tungsten), tl-licht (fluorescent) en flits. Deze zijn gebaseerd op gemiddelde kleurtemperaturen, maar kunnen afwijken van de werkelijke situatie. De preset ‘bewolkt’ gebruikt vaak een vaste waarde van 7.000 K, terwijl de kleurtemperatuur op een grijze dag kan variëren tussen 6.000 en 8.000 K. Gebruik deze instellingen als startpunt, maar wees niet bang om handmatig bij te stellen.
Witbalans handmatig instellen
Wil je maximale controle, dan kun je de kleurtemperatuur handmatig in Kelvin instellen op camera’s die dat ondersteunen. Een andere methode is het gebruik van een grijskaart om een referentiewaarde te meten. Ook hulpmiddelen zoals een ExpoDisc of een kleurmeter kunnen nauwkeurige resultaten geven. Manuele witbalans is vooral handig in constante lichtsituaties, zoals een studio met vaste flitsers of ledlampen. Veel moderne ledverlichting heeft instelbare kleurtemperatuur, waardoor je camera en lichtbron perfect op elkaar kunt afstemmen.
Witbalans in nabewerking
Fotografeer je in raw, dan kun je de witbalans achteraf zonder kwaliteitsverlies aanpassen. In de beste fotobewerkingssoftware zoals Lightroom Classic, Capture One en Adobe Camera Raw kun je witbalans instellen via presets of handmatig Kelvin-waarden invullen. Lokale witbalansaanpassingen zijn mogelijk met maskers of penseel. Met de pipet kun je klikken op een neutraal wit of grijs gebied om de juiste balans te vinden. In JPEG-bestanden is de aanpassingsruimte beperkter, waardoor vooraf instellen belangrijker wordt.
Speciale situaties: gemengd licht
Bij meerdere lichtbronnen met verschillende kleurtemperaturen is er geen perfecte witbalans voor de hele scène. Denk aan een interieur met warm kunstlicht en koel daglicht door een raam. Mogelijke oplossingen zijn het kiezen van een witbalans waarbij het hoofdonderwerp goed uitkomt, het aanpassen van het licht met CTO- of CTB-filters op je flitser, of het gebruik van lampen met instelbare kleurtemperatuur. Bij video is een vaste manuele witbalans extra belangrijk om kleurverspringingen te voorkomen.
Creatief gebruik van witbalans
De juiste witbalans is niet altijd de mooiste. Je kunt bewust afwijken voor sfeer. Een warme instelling versterkt zonsopgangen, zonsondergangen of romantische portretten. Een koelere instelling werkt goed voor winterlandschappen of een modern, kil effect. Ook extreme verschuivingen kunnen artistieke resultaten opleveren. Omdat witbalans in raw altijd aanpasbaar is, kun je experimenteren zonder risico.
Wil je meer leren over de basis van fotografie? Ontdek dan het Shoot eBook “Start met fotograferen”.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
