Photoshop-workshop: Laagmaskers voor fotografen (inclusief lezers-actie!)

De eerste versies van Photoshop maakten nog geen gebruik van lagen, laat staan van exotische dingen als laagmaskers. Ik kan me niet voorstellen hoe lastig en tijdrovend het in die tijd was om sommige taken zonder deze voorzieningen uit te voeren. Ik begon Photoshop pas te gebruiken bij versie CS, dus lagen en laagmaskers zijn er voor mij gelukkig altijd geweest. Zoals je in dit artikel zult zien, kunnen laagmaskers je veel tijd en moeite besparen tijdens non-destructieve bewerkingen. Ze maken het mogelijk fouten snel en eenvoudig te corrigeren zonder dat je helemaal vanaf het begin dingen opnieuw moet doen.

Ik vertel je eerst wat laagmaskers zijn en waarom je ze zou gebruiken. Vervolgens ontdek je hoe je ze gebruikt om afbeeldingen om speciale effecten te maken, om selecties en uitsneden te maken en meer. Als je nog nooit laagmaskers hebt gebruikt, besef je al snel hoe nuttig ze zijn en blijf je er dankbaar gebruik van maken, in tegenstelling tot de arme gebruikers van de eerste versies van Photoshop.

Korting voor Shoot-lezers!

De tips uit dit artikel zijn ook gepubliceerd in het boek Photoshop Tools voor fotografen, geschreven door de Britse fotograaf en auteur Glyn Dewis. Hierin focust hij op drie hoofdfuncties van het programma: laagmaskers, penselen en overvloeimodi. Hij legt niet alleen het ‘wat’ maar ook het ‘waarom’ achter laagmaskers, penselen en overvloeimodi uit. Daarom ben je in staat om verder te gaan dan elk afzonderlijk voorbeeld en die allesoverheersende vraag te stellen: ‘Wat zou er gebeuren als ik deze techniek op die andere afbeelding zou gebruiken?’ Het boek is speciaal geschreven voor fotografen met weinig kennis van Photoshop.

Tip! Het boek is tot en met 30 juni 2021 met 5 euro korting verkrijgbaar via de boekhandel en online winkels in België waaronder Standaard Boekhandel.

Met de bestanden die Glyn voor dit artikel gebruikt, kan je zelf ook aan de slag. Je kan ze hier downloaden.

Wat zijn laagmaskers?

In plaats van uit te leggen wat laagmaskers zijn, lijkt het me beter om te beschrijven wat ze doen. Eenvoudig gezegd, kun je met laagmaskers een laag of delen ervan tonen of verbergen. Laagmaskers zijn er in twee kleuren: zwart en wit. Een handig geheugensteuntje dat ik hoorde toen ik net met Photoshop begon, hielp me te onthouden wat het verschil tussen deze twee kleuren is: wit onthult, zwart bedekt. Dit zal ik uitleggen.

Als voorbeeld gebruiken we een portret van de kickbokser Steven Cook. Laten we doen alsof we de foto zwart-wit willen maken, maar het rood op de bokshandschoenen en het T-shirt willen behouden. Zonder laagmaskers zou je dit op de volgende manier kunnen bereiken:

Open het bestand kickboxer.jpg in Photoshop en maak een kopie van de laag met de toetsencombinatie Ctrl + J (pc) of Command + J (Mac). Dubbelklik op de naam Laag 1 van de nieuwe, gedupliceerde laag en verander deze in Zwart-wit (figuur 1).

Kies Afbeelding > Aanpassingen > Minder verzadiging om alle kleur uit de laagkopie te verwijderen (figuur 2).

Selecteer het Gummetje (E) (figuur 3) en wis op de laag Zwart-wit delen van het hemd en de bokshandschoen, zodat de gekleurde laag eronder zichtbaar wordt (figuur 4).

Je hebt nu het gewenste resultaat met het gummetje bereikt, maar wat doe je als je te veel hebt gewist of het bestand hebt opgeslagen en er achteraf wijzigingen in wilt aanbrengen? Met het gereedschap Gummetje heb je delen van de laag Zwart-wit verwijderd. Als je op het oogsymbool klikt naast de laag Achtergrond in het deelvenster Lagen (figuur 5) zie je de gewiste delen.

Hierdoor wordt de laag Achtergrond uitgeschakeld en zie je alleen de laag Zwart-wit in de werkruimte (figuur 6). Kijk eens naar de delen van de laag die ontbreken (met het schaakbordpatroon); dit zijn de delen die je hebt gewist om gaten in de laag te maken, zodat de onderliggende laag zichtbaar wordt.

Maar wat moet je doen als je de foto zo wilt aanpassen dat het rood wel op de bokshandschoen zichtbaar is, maar niet op het T-shirt? In zo’n geval moet je de laag Zwart-wit verwijderen, een nieuwe laagkopie maken, deze nieuwe laag naar zwart-wit omzetten met de optie Minder verzadiging en dan opnieuw het gereedschap Gummetje gebruiken, nietwaar? Fout! Met laagmaskers kan dit vanaf het begin een stuk sneller en eenvoudiger. Dit werkt als volgt:

Terwijl de originele foto in Photoshop geopend is, dupliceer je de laag met Ctrl + J (pc) of Command + J (Mac). Dubbelklik op de naam van de nieuwe laagkopie met de naam Laag 1 en verander de naam in Zwart-wit. Kies Afbeelding > Aanpassingen > Minder verzadiging om de kleur uit de laagkopie te halen. Nu moet je een laagmasker toevoegen. Dit kan op verschillende manieren, maar klik in dit geval gewoon op de knop Laagmasker toevoegen onder aan het deelvenster Lagen (de rechthoek met de cirkel, derde van links; figuur 7). Deze optie ga je het meeste gebruiken.

Kijk nu eens naar de lagen in het deelvenster Lagen. Rechts van de laag Zwart-wit zie je een witte miniatuur die met een kettingschakel aan de laag is gekoppeld (figuur 8). Dit geeft aan dat er een laagmasker aan de laag Zwart-wit is vastgemaakt. Ik meldde eerder dat laagmaskers zwart of wit zijn. Het laagmasker dat je net hebt toegevoegd, is wit, waardoor je alle inhoud van de laag waar het aan gekoppeld is te zien krijgt. Wit onthult en zwart bedekt immers.

Nu ga je het laagmasker inzetten. Kies een eenvoudig rond penseel (B) in de gereedschapset (figuur 9), stel de Dekking op de optiebalk bovenaan in op 100% (figuur 10) en druk op D om de voorgrondkleur zwart te maken (figuur 11). (Druk op X om de voor- en achtergrondkleuren te verwisselen.)

Teken vervolgens over de bokshandschoenen en het T-shirt; de rode kleur van de laag eronder wordt dan zichtbaar (figuur 12).

Dit verschilt toch niet veel van wat we eerder deden? Fout! Door hier met zwart op het laagmasker te tekenen, bedek je delen van de laag Zwart-wit, waardoor de onderliggende laag (de laag Achtergrond met de kleur) zichtbaar wordt.

Wil je zien waar het laagmasker is getekend, klik dan met ingedrukte toets Alt (pc) of Option (Mac) op de miniatuur van het laagmasker dat gekoppeld is aan de laag Zwart-wit in het deelvenster Lagen. Je ziet dan de zwarte stroken in de delen van de laag Zwart-wit waar getekend is om de kleur op de onderliggende laag zichtbaar te maken (figuur 13). Klik nogmaals met ingedrukte toets Alt (pc) of Option (Mac) op de miniatuur van het laagmasker om naar de normale weergave terug te keren.

Het grote voordeel is dat di volledig non-destructief is, waardoor je op elk gewenst moment wijzigingen kunt aanbrengen. Dit werkt als volgt:

Zorg ervoor dat het laagmasker in het deelvenster Lagen geselecteerd is en druk op X om de voorgrondkleur wit te maken.
Teken nog een keer over de rode bokshandschoenen. Je ziet dat de laag Zwart-wit weer zichtbaar wordt (figuur 14). Dit komt doordat tijdens het tekenen met wit op het laagmasker het deel van de laag waaraan het masker is gekoppeld tevoorschijn komt. Wit onthult immers …

OPMERKING
Zorg ervoor dat het laagmasker actief is voordat je erover tekent. Een actief masker is omkaderd in het deelvenster Lagen (figuur 15). Zie je geen kader om het laagmasker, dan klik je er gewoon op om het te selecteren.

De mogelijkheid om tussen het tekenen met wit of met zwart over te schakelen, betekent dat je makkelijk het deel dat je wilt bedekken of onthullen kunt verfijnen. Toon je te veel? Teken er gewoon met zwart overheen om het te bedekken, en andersom.

Als het laagmasker in dit voorbeeld niet actief was, dan zou je met zwart rechtstreeks op de foto tekenen (figuur 16).

Nu je over de basisbeginselen hebt gelezen, maak je kennis met wat praktijkvoorbeelden in Photoshop; je gaat zowel zwarte als witte laagmaskers gebruiken.

Tijdschrifttekst

Op het omslag van veel tijdschriften zie je tekst die deels bedekt is door het hoofd of lichaam van een model of een ander onderwerp (figuur 17). Hoe doen ontwerpers dit eigenlijk? Met laagmaskers natuurlijk. Probeer het zelf maar eens.

Open het bestand magazine.jpg in Photoshop en selecteer het gereedschap Tekst (T). Klik op het vervolgmenu met lettertypen en kies Mongolian Baiti (figuur 18). Of kies een willekeurig ander lettertype als je dit type niet ziet. Klik ergens bovenaan op de foto en type IMAGING (in hoofdletters; figuur 19).

De tekst hoort gecentreerd te zijn, dus moeten we Photoshop laten weten waar de tekst het middelpunt van moet worden (van de foto, in dit geval). Kies Selecteren > Alles om zogenoemde ‘marcherende mieren’ langs de rand van de foto te plaatsen om aan te geven dat hij geselecteerd is (figuur 20). Selecteer het gereedschap Verplaatsen (V) in de gereedschapset (figuur 21) en klik op de knop Horizontale middelpunten uitlijnen in de optiebalk bovenaan (figuur 22).

Nadat je de tekst gecentreerd hebt, moet je hem groter maken. Kies eerst Selecteren > Deselecteren om de marcherende mieren weg te sturen en dan Bewerken > Vrije transformatie. Sleep met ingedrukte toetsen Shift + Alt (pc) of Shift + Option (Mac) de greep links- of rechtsboven naar buiten om de tekst te vergroten (figuur 23).

Druk op Enter (pc) of Return (Mac) om de tekst vast te leggen en klik dan op de knop Laagmasker toevoegen onder aan het deelvenster Lagen om een laagmasker toe te voegen (figuur 24).

Controleer of het laagmasker actief is (en er een kader omheen staat in het deelvenster Lagen), pak een gewoon rond penseel (B) in de gereedschapset en druk op D om de voorgrondkleur op zwart in te stellen (druk indien nodig op X om de voor-en achtergrondkleur te verwisselen). Teken nu over het deel van de tekst dat over het hoofd van het mannelijke fotomodel loopt om het te bedekken (figuur 25). Wit onthult, zwart bedekt! Als je op het laagmasker tekent, kan het handig zijn de dekking van de tekstlaag te verlagen om het hoofd beter in beeld te brengen, zodat je duidelijk ziet waar je moet tekenen (figuur 26). Als je klaar bent, stel je de dekking van de tekstlaag op je eigen voorkeur in.

Laagmaskers met selecties

Als je over de losse haren van het model tekent, kan het erg lastig zijn om een realistisch effect te bereiken. In zo’n geval maak je eerst een selectie van het mannelijke model en gebruik je daarna pas een laagmasker. Ik laat je zien hoe dit werkt:

Volg stappen 1–4 van de vorige paragraaf om de tekstlaag en het laagmasker te maken. Schakel de zichtbaarheid van de tekstlaag uit door in het deelvenster Lagen op het oogsymbool naast de laag te klikken en klik dan op de laag Achtergrond om die te activeren (figuur 27).

Kies het gereedschap Snelle selectie (W) en sleep vervolgens over het mannelijke model om een selectie te maken (figuur 28). Je verwijdert de selectie van een ongewenst deel door met ingedrukte toets Alt (pc) of Option (Mac) de marcherende mieren ervan weg te slepen in de richting van de plek waar de selectie moet ophouden.

Na het maken van een selectie rond het model klik je op Selecteren en maskeren op de optiebalk (figuur 29). (Ook de optie Rand verfijnen in oudere versies van Photoshop werkt hier goed.)

In het deelvenster Eigenschappen dat rechts verschijnt, markeer je het selectievakje Slimme straal en verhoog je de Randdetectie tot zo’n 6 px (figuur 30). Hierdoor herkent Photoshop enkele losse haren die het gereedschap Slimme selectie heeft gemist.

Selecteer het penseel Randen verfijnen (figuur 31) en sleep langs de buitenkant van het hoofd om te kijken of Photoshop meer fijne haren kan vinden om de selectie nog beter te maken.

Als je klaar bent, blader je omlaag naar het gedeelte Uitvoerinstelling in het deelvenster Eigenschappen, kies je Selectie achter Uitvoer naar en klik je op OK (figuur 32).

OPMERKING
Je kunt de modus Selecteren en maskeren aan je eigen voorkeuren aanpassen. Klik in het deelvenster Eigenschappen op de vervolgkeuzelijst Weergeven en kies een optie (figuur 33).

Nu hoor je weer in de werkruimte van Photoshop te zijn met een actieve selectie rond het mannelijke model. Maak de tekstlaag opnieuw zichtbaar door in het deelvenster Lagen op het oogsymbool ernaast te klikken en klik dan op de laagmaskerminiatuur om haar te activeren (figuur 34).

Kies Bewerken > Vullen, selecteer Zwart in de vervolgkeuzelijst Inhoud en klik op OK (figuur 35). Hierdoor wordt het actieve selectiegebied (rond het mannelijke model) van het laagmasker met zwart gevuld, dat de tekst in dit gedeelte van de foto bedekt. Het resultaat is een stuk beter nadat we het haar hebben geselecteerd, in plaats van er gewoon overheen te tekenen.

Kies Selecteren > Deselecteren om de selectie weer op te heffen (figuur 36).

Bij het eindresultaat zijn extra tekstlagen toegevoegd en is de dekking ervan tot 10% verlaagd (figuur 37).

De lucht vervangen

Ik raad altijd aan om met verschillende technieken te experimenteren. Vaak denken mensen dat een techniek alleen voor een specifieke bewerking geschikt is, maar dit is echt niet het geval. We hebben net gezien hoe je laagmaskers gebruikt om tekst achter mensen op een tijdschriftomslag te laten lopen. Laten we nu eens kijken hoe je met dezelfde techniek de lucht in een compleet andere foto kunt vervangen.

De foto in figuur 38 maakte ik tijdens een bezoek aan het Black Country Living Museum in het Britse Dudley, waar de Netflixserie Peaky Blinders is opgenomen. Met een prachtig blauwe lucht erachter werd het standbeeld een silhouet. Om meer details zichtbaar te maken, moest ik belichtingscompensatie gebruiken, maar dit leidde ertoe dat de details in de lucht verloren gingen door de helderheid (figuur 38). Laten we daarom de lucht met laagmaskers vervangen.

Open het bestand statue.jpg in Photoshop en kies Bestand > Ingesloten plaatsen (figuur 39, of Bestand > Plaatsen in eerdere versies). Blader naar het bestand sky.jpg, selecteer het en klik op OK.

Het bestand sky.jpg verschijnt dan boven het standbeeld in de laagstapel (figuur 40).

Kies Bewerken > Vrije transformatie en sleep, net als eerder bij het tijdschriftomslag, met ingedrukte toetsen Shift + Alt (pc) of Shift + Option (Mac) de greep linksboven of rechtsboven naar buiten totdat de wolken het standbeeld volledig bedekken (figuur 41). Druk op Enter (pc) of Return (Mac) om de lucht vast te leggen.

Schakel de zichtbaarheid van de luchtlaag uit door op het oogsymbool in het deelvenster Lagen te klikken en klik dan op de laag Achtergrond (het standbeeld) om hem te activeren (figuur 42).

Selecteer het gereedschap Snelle selectie (W) in de gereedschapset en sleep rond het standbeeld om een selectie te maken (figuur 43).

Als je een selectie rond het beeld hebt gemaakt, maak je de luchtlaag weer zichtbaar door op het oogsymbool te klikken. Je ziet nu de lucht met de actieve selectie van het standbeeld (die me om de een of andere reden aan de film Predator met Arnold Schwarzenegger doet denken) (figuur 44). Klik op de luchtlaag om hem te activeren.

Nu wil je een laagmasker bij de luchtlaag gebruiken om de wolkenlucht zichtbaar te maken, maar het deel in de actieve selectie verbergen, zodat het standbeeld op de laag eronder verschijnt. Klik je nu op de knop Laagmasker toevoegen, dan voegt Photoshop standaard een wit laagmasker toe. Aangezien er een selectie actief is, denkt Photoshop dat je wilt dat het witte deel van het masker in de selectie moet worden geplaatst en het zwarte deel erbuiten. Als je dit doet, verschijnt de lucht in de selectie met erbuiten de detailloze lucht van de laag Achtergrond eronder (figuur 45).

Je lost dit op door aan te geven dat je de selectie met zwart wilt vullen en de delen erbuiten met wit: klik met ingedrukte toets Alt (pc) of Option (Mac) op de knop Laagmasker toevoegen onder aan het deelvenster Lagen. Je krijgt dan een laagmasker waarbij de geselecteerde delen met zwart zijn gevuld, waardoor de lucht verborgen wordt en het standbeeld eronder zichtbaar is. De witte delen bedekken de omringende delen, zodat de lucht zichtbaar blijft (figuren 46 and 47). Helder toch?

Waar slaat dat kettingsymbool op?

Het kettingsymbool tussen de miniaturen van een laag en een laagmasker betekent dat het laagmasker stevig bevestigd is aan de laag en op zijn positie is vergrendeld. Klik je op het kettingsymbool om hem uit te zetten, dan kun je de laag en het laagmasker onafhankelijk van elkaar verplaatsen. Waarom zou je dit doen? In dit voorbeeld kun je dan de positie van de lucht aanpassen.
Klik op het kettingsymbool van de luchtlaag om hem uit te zetten en klik dan op de luchtminiatuur om die te activeren (er verschijnt een kader omheen) (figuur 48).

Selecteer het gereedschap Verplaatsen (V) en sleep ermee op de lucht in de foto om die te verplaatsen en het gewenste deel zichtbaar te maken (figuur 49). Als de lucht er naar behoren uitziet, klik je op het deel tussen de miniaturen van de luchtlaag en het laagmasker om het kettingsymbool opnieuw te activeren en de laag en het laagmasker weer te koppelen.

Uitknipmaskers

Aangezien we het hier over laagmaskers hebben, lijkt het me een goed moment om een ander maskertype van Photoshop ter sprake te brengen: het uitknipmasker. Ik laat je zien wat een uitknipmasker doet, in plaats van het uit te leggen. Maak in dit geval de lucht van de standbeeldfoto wat levendiger en meer verzadigd. Hiervoor gebruik je de aanpassingslaag Levendigheid.
Klik op de knop Levendigheid in het deelvenster Aanpassingen om een aanpassingslaag Levendigheid toe te voegen (figuur 50).

Zie je dat er laagmaskers aan aanpassingslagen zijn gekoppeld (figuur 51)? Hier kom ik op terug.

Sleep de schuifregelaar Levendigheid onder Eigenschappen naar +40 en de schuifregelaar Verzadiging naar +30 (figuur 52). De kleuren (vooral blauw) worden dan een stuk levendiger en meer verzadigd. Op dit moment is de aanpassingslaag op de volledige foto van toepassing, maar eigenlijk wil je alleen de lucht aanpassen. Hiervoor ga je een uitknipmasker gebruiken.

Klik op de knop Uitknipmasker onder aan het deelvenster Eigenschappen (het vierkant met de omlaag wijzende pijl; figuur 53).

In het deelvenster Lagen verschijnt nu links van de aanpassingslaag een pijl die omlaag wijst (figuur 54). Dit betekent dat het uitknipmasker op de aanpassingslaag is toegepast en dat de aanpassing Levendigheid hierdoor alleen zichtbaar is op de zichtbare delen van de onderliggende laag. In dit voorbeeld is een laagmasker toegepast op de onderliggende laag, dus zijn de zichtbare delen van die laag met wit bedekt (de lucht dus). Hierdoor is de aanpassingslaag Levendigheid alleen van invloed op de lucht. Handig, nietwaar?