Third-party objectieven met X-vatting én autofocus waren tot voor kort erg zeldzaam. Tokina heeft daar met een aantrekkelijk duo verandering in gebracht.
Voor een onafhankelijke lensfabrikant is het niet zo eenvoudig om het direct op te nemen tegen de populaire modellen van het cameramerk zelf. Vaak kiest men dan liever voor prijsgunstiger uitvoeringen, waarbij het ‘karakter’ soms primeert op de optische prestaties. Of men gaat juist voor buitenbeentjes zoals fisheyes, supergroothoeken en f/0.95-lichtkanonnen.
Het marktaandeel van de Fujifilm APS-C-camera’s maakt het voor optiekleveranciers interessant om nu ook alternatieven voor meer courante brandpuntsafstanden te introduceren, met zo min mogelijk toegevingen qua kwaliteit en functionaliteit. Dat is precies wat Tokina beoogt met de nieuwe 23mm f/1.4- en 33 mm f/1.4-modellen, die omgerekend naar full-frame brandpuntsafstanden van 35 mm respectievelijk 50 mm leveren.
100% compatibel
Vrijwel alle eerdere X-objectieven van derden bieden enkel manuele scherpstelling en communiceren niet met de camera. Uitzonderingen zijn drie Zeiss Touit-modellen uit 2013 en recent enkele Chinese AF-lenzen met maar een gedeeltelijke interface. Naar verluidt kreeg Tokina van Fujifilm een volledige licentie voor de communicatieprotocollen tussen objectief en body. Deze atx-m-modellen gedragen zich daardoor precies zoals merkeigen lenzen: de (auto)focus en de diafragma-instelling worden elektronisch door de camera aangestuurd. Bovendien bevatten de vastgelegde beelden de volledige EXIF-data. Heeft de camera sensorstabilisatie, dan wordt die correct ingesteld. De objectieven sturen verder een compleet lensprofiel door, zodat automatische correcties voor vertekening, vignettering en aberraties mogelijk worden, zowel in de camera zelf (JPEG-foto’s) als later bij nabewerking (RAW-beelden). Toekomstige updates van de lensfirmware worden direct vanuit de body opgeladen.
Bouw en bediening
Deze Tokina atx-m 23mm- en 33mm-objectieven zijn vervaardigd uit een zwarte lichtmetalen legering. Ze zijn beide exact even compact en quasi even licht (circa 280 gram). Ook de lensvatting is van metaal, maar niet voorzien van een afdichting: de lenzen zijn dus niet extra vocht- of stofbestendig uitgevoerd.
Beide modellen hebben een gelijkaardige optische formule met elf respectievelijk tien elementen (een zogenaamde moderne dubbel-Gauss-variant) en gebruiken onder meer lage-dispersie glassoorten en meerdere lagen van coatings. Het scherpstellen verloopt geheel inwendig via een geluidsarme stappenmotor. Voor manuele focus is er een brede gegroefde ring, die conform de camera-instellingen links- of rechtsom draait, al dan niet lineair. De kortste scherpstelafstand bedraagt 30 centimeter voor de 23mm en 40 centimeter voor de 33mm.
De diafragmaring heeft markeringen per 1/3 stop van f/1.4 tot f/16. Hij draait klikloos en soepel over circa 90 graden. Aan het eind is er een duidelijk voelbare overgang naar een ‘A’-positie, die evenwel niet echt vergrendelt.
De negen afgeronde diafragmabladen worden door de body gestuurd. Fujifilms firmware werkt daarbij helaas altijd met stappen van 1/3 stop, wat geleidelijk in- of uitvloeien bij het filmen onmogelijk maakt. De lenzen hebben een 52mm-filtervatting en worden geleverd met een tulpvormige metalen zonnekap met bajonetkoppeling.
Optische prestaties
Qua beeldkwaliteit vertonen de Tokina atx-m 23mm- en 33mm-objectieven een zeer gelijkaardig karakter. Bij f/1.4 tekenen beide lenzen al behoorlijk scherp in het centrum, maar presteren ze zichtbaar minder naar buiten toe. Bij verder diafragmeren evolueert de scherpte in het midden naar een optimum vanaf f/2.8; rond f/5.6 wordt een uniforme detailtekening over het gehele beeldveld bekomen. Vanaf f/11 loopt de scherpte opnieuw terug, door diffractie.
Bij volle lensopening is het scherpteverloop in de voor-als achtergrond zacht en rustig. Onscherpe heldere lichtpunten worden als mooie bokeh cirkels afgebeeld, die iets helderder zijn langs hun omtrek. Weg van het midden wordt hun vorm meer elliptisch en ontstaat een fraai ‘swirley’ patroon. Naarmate het diafragma sluit, wordt de vorm van de lensopening en daarmee ook de vorm van de lichtpunten hoekiger.
Zonder correcties vertonen beelden gemaakt bij grotere lensopeningen een sterke vignettering, en flink wat groen/paarse chromatische aberratie rond elementen met hoog contrast. Beide effecten verdwijnen grotendeels vanaf f/5.6. De objectieven vertonen opmerkelijk weinig geometrische vertekening, maar zijn nogal gevoelig voor overstraling (flare) en spookreflecties (ghosting). Hun beeldhoek blijft tijdens het scherpstellen vrijwel constant.
In de praktijk
De Tokina-lenzen passen zowel qua grootte als qua uiterlijk perfect bij elke X-camera, van de X-S10 tot de X-T4. Ze liggen prettig in de hand en laten zich vlot bedienen. De autofocus werkt snel, betrouwbaar en vooral stil. De grote f/1.4-lensopening zorgt voor mooie onscherpe achtergronden en is handig voor binnen- en nachtopnames. Detailtekening en bokeh geven de beelden soms een aangenaam vintage karakter mee. De scherpte vol open is zeer behoorlijk, en neemt snel toe bij verder diafragmeren.
De volledige compatibiliteit tussen camerabody en lens zorgt ervoor dat alle focus- en belichtingsmodi beschikbaar zijn, en dat automatische lenscorrecties en sensorstabilisatie werken zonder enige extra instelling. De meeste fotografen verkiezen eerder een diafragmaring met duidelijk kliks, die minder vaak ongewild versteld raakt. Gelukkig biedt de ring bij deze objectieven net voldoende weerstand, en is de ingestelde diafragmawaarde steeds zichtbaar in de zoeker.
Alternatieven
Fujifilm heeft uiteraard een aantal prima objectieven met vergelijkbare brandpuntsafstanden in het eigen assortiment. De XF 35/1.4 werd al begin 2012 uitgebracht samen met de X-Pro1. Deze erg scherpe lens, met voor velen een uniek karakter, heeft wel een al ouder en luidruchtiger type AF-motor. Met verloop van tijd werd deze lens goedkoper. Stilaan wordt er uitgekeken naar een best-in-class opvolger, maar die krijgt wellicht een forser prijskaartje.
De XF 23/1.4 uit 2013 is voorzien van een clutch-mechanisme voor directe manuele scherpstelling (ideaal voor zone focusing). De prijs ervan reflecteert de hoge prestaties.
In 2016 en 2017 volgden de XF 35/2.0- en de XF 23/2.0-versies: twee lichte, compacte en prima presterende objectieven, met uiterst snelle en stille AF-stappenmotor en uitgebreide bescherming tegen vocht en stof. Hun optimale prijs/kwaliteitverhouding kost dan wel één stop minder lichtsterkte. Zo’n jaar geleden ten slotte lanceerde Fujifilm met de XC 35/2.0 nog een ‘budget’ model, dat optisch identiek is aan de XF-versie maar geen diafragmaring en afdichtingen heeft.
Conclusie
De Tokina atx-m objectieven vormen een interessante optie voor wie een lichtsterke f/1.4-prime zoekt met stille autofocus, groot gebruiksgemak én een aantrekkelijke prijs. Het zijn compacte, lichte en robuuste lenzen waarmee het prettig fotograferen is.
De twee beschikbare brandpuntsafstanden – matig groothoek en klassiek ‘standaard’ – bestrijken samen een ruim toepassingsgebied, van candid straat- of familiefoto’s tot uitgekiende portretten en landschappen. Beide lenen zich ook tot close-upfotografie. Elk ervan is bijzonder geschikt als aanvulling op een kitlens, en opent mogelijkheden om kwalitatief en creatief te fotograferen.
Specificaties Tokina atx-m 23mm & 33mm F1.4 X
- Adviesprijs 499 respectievelijk 439 euro
- Opbouw 23 mm 11 elementen (2 SuperED) in 10 groepen
- Opbouw 33 mm 10 elementen (1 SuperED) in 9 groepen
- Diafragma f/1.4 – f/16, 9 bladen
- Focusbereik 30 respectievelijk 40 cm – ∞
- Filtermaat 52 mm
- Afmetingen 65 (diameter) x 72 (lengte) mm
- Gewicht 276 respectievelijk 285 gram
- Website www.tokinalens.com
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.