Is flitsen gevaarlijk voor dieren?

Natuurlijk ben je trots op je prachtige Beierse bergzweethond en wil je hem graag eren met een stijlvol portret in een studio. Of met een perfect scherpe foto in het park waarin je zijn hoge actiesnelheid bevriest. Maar al dat geflits met kunstlicht dat er in veel situaties bij komt kijken, is dat eigenlijk wel goed voor je huisdier? En hoe zit dat met de bonte boomklever die je in het bos hebt gespot? Vliegt hij al na één opname weg omdat hij schrikt van het geluid van je flits, of kan hij simpelweg niet tegen die plotselinge lichtaanval?

• Lees ook: Kattenfotografie, geen niche om zonder handen aan te pakken

Wetenschappelijk onderzoek

Online wordt je doorgaans niet veel wijzer als je zoekt naar antwoord op deze vragen. Daar wordt wel eens gewaarschuwd dat flitsen hinderlijk is voor de meeste dieren, of dat nou in je huis is of in de natuur. En na een goedbedoelde opmerking van iemand anders als “mijn hond heeft er nog nooit last van gehad” ben je misschien nog minder gerustgesteld.

Aangezien het dier zelf het antwoord niet kan geven, gaan we te rade bij de wetenschap. Dennis Olivero en Donald Cohen, twee Amerikaanse oogchirurgen die promoveerden aan de universiteiten van respectievelijk Minnesota en New York, deden uitgebreid onderzoek naar de gevolgen van cameraflitslicht voor het dierlijk en menselijk zicht. Hun conclusie komt, kort samengevat, neer op het onderstaande.

Langdurige blootstelling

Flitslicht van camera’s kan in elk geval géén blijvende schade toebrengen aan het oog van mens en dier. Wil er permanente schade ontstaan, dan moet het netvlies voor zeer lange tijd op één plek blootgesteld worden aan een sterk geconcentreerde hoeveelheid intens licht. Vele malen langer dan de ultrakorte flits van een camera. Zelfs als je op heel korte afstand flitst, is er geen gevaar voor schade.

Het oog is gemaakt om met intens licht om te kunnen gaan, zoals dat van de zon. De lichtgevoelige cellen in het netvlies voor nachtzicht en om beweging te registreren, de zogenaamde staafjes of rod cells, gaan op de uit-stand op het moment dat ze met te fel licht worden geconfronteerd.

Daarnaast is het licht dat van een flitser komt verstrooid wanneer het zijn onderwerp bereikt. Ook wanneer je er geen kapje (diffuser) of softbox op hebt geplaatst. De lichtintensiteit neemt op de route van flitser naar onderwerp dermate snel af dat er absoluut geen sprake is van geconcentreerd licht. Alleen zeer sterk gefocust licht kan het netvlies beschadigen. Bijvoorbeeld dat van een laser. Een denkbare gevaarlijke situatie voor een fotograaf is lang naar de zon blijven kijken door een telelens (in combinatie met een spiegelreflex), zeggen Olivero en Cohen. 

In het donker

Het gebruiken van een invulflitser – het extra verlichten van het onderwerp van je foto met een tweede lichtbron zoals je flitser – heeft volgens de wetenschappers vrijwel nooit effect op het zicht. De cone cells of kegeltjes van het netvlies die kleur en daglicht registreren, blijven normaal werkzaam bij voldoende omgevingslicht. Daardoor wordt het zicht niet beperkt.

Is de flitser de hoofdlichtbron in een schemerige of donkere situatie, dan kan het flitslicht wel kort het gezichtsvermogen beperken. De staafjes schakelen namelijk uit en hebben even nodig om weer ‘op te laden’ in deze abrupt veranderende situatie. Normaal verloopt de overgang van licht naar donker namelijk geleidelijk. Dat kan misschien gevaarlijk zijn in het pikkedonker. Bijvoorbeeld omdat het dier dan even niets ziet en ergens tegenaan loopt of in valt. Maar schade aan het oog brengt het niet toe.

Natuurlijk is er ook een verschil tussen dieren. Vergeleken met zoogdieren hebben vogels relatief meer kegeltjes dan staafjes, waardoor ze overdag veel meer kleur waarnemen en scherper zien. Nachtdieren hebben relatief meer staafjes, voor een beter nachtzicht. Zij hebben er dus relatief gezien het meeste last van als je ’s nachts op ze afkruipt en vol in de snoet flitst.

• Lees ook: de beste reportageflitsers

Flitsen is zelfs goed

De onderzoekers benadrukken nog dat er wel overheidsregulering zou bestaan als flitslicht schadelijk zou kunnen zijn voor mens en dier. In de handleidingen van flitsers zouden dan ook waarschuwingen staan vermeld. Ze besluiten hun onderzoeksverslag zelfs met het betoog dat auto’s, zendmasten en lucht- en watervervuiling wél grote gevaren opleveren voor dieren en hun leefwereld.

In dat opzicht is dieren fotograferen met flitslicht zelfs aan te bevelen, vinden Olivero en Cohen. Want door goede foto’s van dieren te maken wordt de mens zich juist bewust van de waardevolle biodiversiteit op onze planeet, al zal je huisdier eerder de voorkeur geven aan een portret zonder flits.