Damherten zijn geen originele bewoners van de lage landen, maar komen in België en Nederland wel op een aantal plekken voor. Zo fotgrafeer je ze het best.
Damherten zijn geen originele bewoners van België en Nederland, maar komen hier wel op een aantal plekken voor. Lees in dit artikel waar je deze gracieuze herten kunt treffen en hoe je sprekende foto’s van ze maakt.
Ooit, tussen de diverse ijstijden, kwam het damhert in West-Europa in het wild voor. Na de laatste ijstijd trokken de beesten naar Zuid-Europa. Dankzij de Romeinen hebben we nu damherten in de lage landen, want zij zetten ze uit vanwege de jacht. Nu komen er in Vlaanderen damherten onregelmatig verspreid voor, meestal leven zij in kleine groepjes. Er is sprake van twee echte populatiekernen in Vlaanderen: in de omgeving van Drongengoed te Knesselare, in het Lachenenbos te Boechout en in het Lippelobos te Puurs. Op de Veluwe (onder andere in Deelerwoud) en in het Nederlandse duingebied leven damherten in het wild en in iets grotere populaties.
De mannetjes dragen een prachtig schoffelgewei dat in april wordt afgeworpen en ook meteen weer begint te groeien. In oktober vind er een waar spektakel plaats: de bronst. Dan strijden de mannelijke damherten in hevige gevechten om de gunsten van de vrouwtjes.
Gebruik korte sluitertijden om de beweging van de herten te ‘bevriezen’.
Waar damherten fotograferen?
De beste plek om de damherten in hun bronsttijd te observeren zijn de Amsterdamse Waterleidingduinen (AWD). Dit gebied is namelijk ook een prachtige, fotogenieke omgeving. Dit duinen- en boslandschap ligt tussen Noordwijk aan Zee en Zandvoort. Het is met 3400 hectare het grootste natuurgebied aan de Nederlandse kust. Je kunt hier heerlijk wandelen door bossen, heide, duinen en over het strand. In tegenstelling tot veel andere natuurgebieden mag je er echt struinen en dus (bijna overal) van het pad af.
De naam Waterleidingduinen is te danken aan het feit dat Amsterdam hier sinds de negentiende eeuw het drinkwater vandaan haalt. Het fijne duinzand filtert het regenwater prima en is zodoende goed bruikbaar als drinkwater. De beheerder van het gebied is Waternet. Door de variatie in landschapstypen is er een rijke fauna in het gebied aanwezig zoals damherten, reeën, konijnen en vossen. Het open water van de kanalen trekt veel watervogels en op de graslanden en in het bos zijn weer andere vogels te ontdekken. Het gebied heeft vier hoofdingangen waarvan Panneland en de Oase bij Vogelenzang wel de populairste zijn. Hier bevinden zich zowel parkeerplaatsen als horecagelegenheden.
Zonneharpen ontstaan bij mist, je ziet ze als je tegen het licht inkijkt.
De meeste bronstactiviteiten met burlen, roedelvorming en gevechten vinden plaats in het bos achter het vliegeniersmonument. Hier bevindt zich de traditionele bronstarena en deze is al vele jaren in gebruik. Vanaf parkeerplaats de Oase bij Vogelenzang is het ongeveer vijftien tot twintig minuten lopen naar deze plek.
Als je je afvraagt hoe je de herten vindt: ga gewoon op het geluid van de bokken af waarmee ze ook de vrouwelijke dieren lokken. Het is een minder imposant geluid dan het burlen van de edelhert, maar nog steeds indrukwekkend. Zoek het geluid maar eens op internet op. Het doet een beetje denken aan zwaar en luidruchtig boeren. Zoek dan meteen maar naar het geluid van op elkaar botsende geweien … als de herten lang genoeg vechten, ben je er misschien nog op tijd bij om foto’s te maken.
Weer en wanneer
Eigenlijk is ieder weer geschikt voor fotografie van damherten. Probeer wel zo vroeg mogelijk in het park te zijn, omdat de damherten dan het meest actief zijn. Je mag vlak na zonsopgang al het gebied in. Vooral in het najaar is er kans op mist, wat prachtige sfeervolle landschappen kan opleveren. Die ontstaat met name in de omgeving van de waterpartijen, maar ook in het veld en in het bos komt mist voor. Als je in zo’n mistig landschap een of meerdere damherten ziet staan, dan is het beeld helemaal af. Probeer in dat soort situaties ook eens tegen het licht in te werken. Je zult dan zien dat de mist in oranje tinten verandert die het hele beeld kleurt – prachtig!
In de delen met bos kan die combinatie met mist ook mooie foto’s opleveren. In de bossen vind je ook damherten en als de zon iets hoger komt te staan komen de zonneharpen tevoorschijn. Die zie je alleen als je tegen het licht in kijkt. Houdt daar dus rekening mee bij de keuze van het wandelpad en ook bij de richting waarin je fotografeert. Neem in zo’n situatie ook eens het hert klein in beeld om juist de het bos en de zonneharpen de ruimte te geven.
In het objectief vallend tegenlicht creëert een oranje flare.
Andere weersomstandigheden kunnen in combinatie met de damherten ook mooie beelden opleveren. Wat te denken van een dreigende onweerslucht? Kies een plek in het open landschap waar je ook veel herten aantreft. De westkant van de bronstplek bij het vliegeniersmonument is daarvoor bijvoorbeeld perfect. In dit meer open landschap zijn altijd wel damherten aanwezig. En als je ze even niet ziet, dan is het raadzaam om te wachten.
Bij de gevechten tussen de damherten in het bos op de bronstplek worden met regelmaat mannelijke herten het bos uitgejaagd door sterkere rivalen. Die zie je later weer in het open landschap verschijnen. Rond het middaguur is er meestal weinig te beleven en gaan de meeste herten rustig in de vegetatie liggen. Dat is dan ook de tijd om zelf even een boterhammetje te eten. Wil je dan toch nog fotograferen, dan zijn er altijd in het macrobereik nog leuke onderwerpen te vinden. Denk dan aan fotogenieke paddenstoelen of korstmossen. In de namiddag worden de herten weer actief. Dat merk je al snel aan het burlen van de mannetjes. Ook hoor je her en der weer het wapengekletter: herten die met hun massieve geweien tegen elkaar beuken om de gunsten van de vrouwtjes.
Ochtenlicht zorgt voor zachte contrasten en fijne tinten.
Herten langs het pad
In tegenstelling tot de edelherten op de Veluwe zijn de damherten in de AWD allerminst schuw. Bij een wandeling door het gebied staan de herten soms maar enkele meters van het wandelpad en lopen ze niet weg. Stop je echter, dan rennen ze vaak na een paar tellen weg. Indien je op dit soort momenten toch een foto wilt maken dan dien je – op gepaste afstand van het damhert – vooraf je camera op de gewenste diafragma-sluitertijdcombinatie in te stellen en ook al de juiste brandpunt te kiezen. Stel vooraf ook al de afstandsring op je objectief in op afstand van waar je het damhert denkt te kunnen fotograferen. Loop dan rustig verder richting het hert en houd de camera al dichtbij je gezicht. Zodra je op de plek bent aangekomen vanwaar je het hert wilt fotograferen, moet je snel reageren. Vaak heb je maar tijd voor één foto. Het hert zal even naar je kijken en dan weg lopen. Omdat je soms zo dichtbij een hert kunt komen, is het ook de moeite waard om te kijken of je het met een groothoekobjectief kunt fotograferen. Tenminste, als het landschap ook fotogeniek is natuurlijk.
In de bronsttijd zijn sommige bokken zelfs met groothoekobjectief te fotograferen.
Hertenbronst fotograferen: paartijd van de damherten
In de paartijd van het damhert, die in oktober begint, zijn de mannelijke dieren meer met elkaar bezig dan met de bezoekers. Deze tijd, de bronst genaamd, is naar mijn idee de mooiste tijd voor fotografie. Dan is er veel activiteit en zijn er veel interacties tussen de dieren zoals roedelvorming. Bovendien maak je kans op gevechten tussen de mannelijk dieren. Die gevechten zijn nogal eens bijzonder heftig en heel spectaculair om mee te maken!
Omdat de dieren niet schuw zijn is een tele- of telezoomobjectief met een brandpunt van maximaal 400 mm al meer dan voldoende. De meer dominante bokken houden zich in het bos op bij het vliegeniersmonument en proberen hier een harem te krijgen. In de piek van de bronst, meestal medio oktober, kan je hier getuige zijn van meerdere gevechten tegelijk. Het is wel wat lastiger om op deze plek in het bos te fotograferen. De vele boompjes beperken een goed en vrij zicht op de vechtende herten. Ook om de herten niet teveel te verstoren, is het beter om vanaf de rand van het bos te fotograferen en niet dwars door de bronstarena te lopen. In het open veld rondom het bos vinden er ook gevechten plaats. Vaak zijn hier veel mooiere foto’s van te maken. Hier is meer licht voorhanden dan in het donkere bos en je kan makkelijker met kortere sluitertijden werken om de beweging van de vechtende herten te bevriezen. Houd daarbij sluitertijden aan van minimaal 1/400 seconde om onscherpte te voorkomen. Controleer voordat je gaat fotograferen de sluitertijd. Is deze nog niet snel genoeg, dan is het beter om een hogere ISO-waarde in te stellen. Ook heb je in het veld een beter zicht op de vechtende herten, omdat er zich geen obstakels tussen jou en de bokken bevinden.
Soms kom je zo dichtbij een hert dat close-ups mogelijk zijn.
Om vechtende bokken te fotograferen zijn er twee methodes. Als eerste kun je het geluid van tegen elkaar kletterende geweien in de gaten houden. Dit hoor je al vanaf grote afstand en zodra je dit waarneemt loop je gewoon richting het geluid. Met wat geluk duurt zo’n gevecht wat langer en kun je eenmaal op de plek aangekomen nog wat foto’s maken.
De andere methode is goed te kijken naar het gedrag van de bokken. Zodra in het veld twee bokken met de kop omhoog op elkaar aflopen, dan is er een aardige kans dat ze met elkaar de strijd aangaan. Als ze daarna flank aan flank met elkaar oplopen, lijkt dit vriendschappelijk. Maar schijn bedriegt, want dan kan het juist echt spannend worden. Ze bepalen op dat moment namelijk of ze met elkaar in gevecht willen. Als dat het geval is, keren ze van het ene op het andere moment hun geweien naar elkaar en beginnen ze de strijd.
Als twee bokken naast elkaar lopen duurt het vaak niet lang voordat ze gaan vechten.
De camera is dan inmiddels ingesteld op continu-AF om zo de bewegende bokken scherp in beeld te houden. Als de herten aan elkaar gewaagd zijn, lassen ze vaak even een korte pauze in. Daarna zoeken ze elkaar weer flank aan flank op, om vervolgens te gaan vechten. Des te langer zo’n gevecht duurt, des te meer fotokansen! Soms is een gevecht echter al na een korte schermutseling voorbij. De verliezer vlucht snel weg, nog even achtervolgd door de winnaar. Let er dan op dat je niet in de vluchtroute staat!
Bronstkuilen
In het meer open gebied rondom het bos houden zich ook bokken op. Vaak hebben ze dan onder een solitaire boom een bronstkuil gemaakt. Dit zijn ondiepe kuilen waar de hertenheren flink in hebben geplast. Om hun vacht naar urine en zweet te laten ruiken wentelen ze zich hier nog vaak in om. Het schijnt dat de hertendames dit lekker vinden ruiken. Bij zo’n bronstkuil staat of ligt de bok een groot deel van de dag. Voor de mooie portretten van herten moet je dan ook hier zijn.
In het algemeen zijn deze bokken zeer goed benaderbaar. Daardoor kan je allerlei type foto’s van ze maken, van portretfoto’s met teleobjectief tot beelden met de groothoekobjectief waarbij je ook de omgeving meeneemt. Om met het tele-objectief een mooie wazige ondergrond in de foto te krijgen, dien je laag over de grond te fotograferen. Ik hou dan de camera met objectief in de handpalm en laat deze dan op de grond rusten. Via een hoekzoeker die is bevestigd op het oculair kan ik dan makkelijk van bovenaf de compositie maken. Door net laag over of tussen de vegetatie te fotograferen, krijg je een prachtige onscherpe waas in de voorgrond. Dat maakt het beeld een stuk rustiger. Daarbij ligt ook de achtergrond wat verder weg, waardoor deze ook minder scherp toont en minder afleidend werkt. Soms zit je zo dichtbij dat je ook op de details kunt inzoomen. Denk dan bijvoorbeeld aan een foto van alleen het gewei of de vacht. Of een sterk ingekaderd portret. Het kan net weer een ander type beeld opleveren. Juist deze variatie maakt een reportage over het damhert interessanter.
Liggend op je buik krijg je een onscherpe ondergrond.
Actiefoto’s van damherten
Omdat de herten gedurende de bronstperiode veel meer actief zijn dan in andere periode van het jaar, is het ook interessant om dan actiefoto’s te maken. Het komt nog al eens voor de een imposante bok in een draf langs je op loopt om verderop een rivaal weg te jagen. Dat is dan een uitgelezen kans om het dier te fotograferen. De camera-instellingen moeten natuurlijk wel kloppen. Ik heb dan de AF-instelling op meevolgend oftwel Servo-AF staan. Daarmee houdt het autofocussysteem het dier in focus. Ook heb ik de camera op continu modus staan om meerdere beelden per seconde te kunnen maken. Ik maak namelijk altijd een flink aantal beelden, omdat ik weet dat dat er in een serie vaak maar een paar helemaal goed zijn wat betreft scherpte én houding van het dier. Overigens is het ook raadzaam een snelle sluitertijd te gebruiken om de beweging van het dier te bevriezen. Een sluitertijd van 1/1000 seconde of korter volstaat. Om meer dynamiek in het beeld te krijgen, kun je ook gaan experimenteren met langere tijden als 1/15 seconde. Afhankelijk van hoe snel het hert loopt, krijg je dan een scherpe kop en lichaam terwijl de poten bewogen zijn en het landschap op de achtergrond als strepen wordt weergegeven. Dit versterkt het gevoel van actie en levert vaak een mooi, vol met dynamiek beeld op.
Een korte sluitertijd verhoogt de dynamiek in het beeld.
Silhouetten
Omdat de herten, en dan met name de bokken met groot gewei, een zeer kenmerkend silhouet hebben, is het ook de waard om te kijken of je silhouetfoto’s kunt maken. Als het wat later in de middag of avond is, zijn er vaak kansen op dit type beeld. Door het heuvelachtige gebied komt het nogal eens voor dat een hert boven op een heuveltop gaat staan. Op dat soort momenten moet jezelf lager staan dan het hert. Soms moet je zelf even een stuk omlaag lopen of een lager gelegen plek in het landschap opzoeken.
Zodra een hert op een heuveltop staat zijn silhouetfoto’s mogelijk.
Om het hert echt zwart in beeld en tegen een lichtere lucht te krijgen, moet je tegen het licht in fotograferen. Het juiste standpunt is dan ook van belang. Fotografeer je met het licht mee, dan krijg je weer details in de vacht van het dier te zien. Dat is wat je bij een silhouetfoto juist niet wilt. Later op de avond krijg je vaak meer kansen voor dit type beeld. Houdt echter wel de tijd in de gaten: officieel moet je voor zonsondergang weer buiten het gebied staan. In het algemeen is het toch vaak nog twintig tot dertig minuten lopen naar de dichtstbijzijnde uitgang. Het zou zonde zijn om de dag af te sluiten met een bekeuring van de boswachter!
Dit artikel werd geschreven door Edwin Giesbers. In het verleden schreef Edwin voor Shoot ook al over zijn fotografiereis naar Tanzania en verhaalde hij uitgebreid over de Gelderse Poort en de Engelse Farne Islands, de place-to-be voor vogelfotografie. Meer beelden kan je vinden op zijn website.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
