Wanneer is een foto goed?

Beelden van andere fotografen beoordeel je vaak binnen een seconde. Je eigen foto’s op waarde schatten is lastiger en duurt langer. Gelukkig kun je de kwaliteit van je werk zelf kritisch leren beoordelen. Hoe herken je een goede foto?

Het eerste enthousiasme voor een nieuw beeld kan na een tijdje plaatsmaken voor vragen. Is dit wel een goede foto? Wat zullen anderen er echt van vinden? Kan ik de foto zo aan iemand tonen, of moet ik er meer uit halen met bewerking? Is een andere opname in de reeks niet beter?

Het is goed dat je jezelf die vragen stelt. Misschien vraag je je ook wel eens af of er een checklist bestaat voor de kwaliteit van je foto. Je bent vast niet de enige! Je foto aanbieden op een internetforum of in de fotoclub voor feedback is een idee, maar doe dat niet te vroeg. Leer eerst zélf je beelden goed te bekijken voordat je ze toont aan een publiek. In dit artikel leggen we uit waarom. Je wordt namelijk een betere fotograaf als je weet wat een foto nou eigenlijk interessant maakt voor het menselijke oog. 

Het probleem van het beoordelen van eigen beelden heeft om te beginnen te maken met de kick van het fotograferen. Een beslissend moment vangen voelt tijdens het indrukken van de ontspanknop misschien veel spannender dan de foto die er het resultaat van is. Na een paar maanden bekijk je die aanwinst nog eens met frisse ogen, en kun je jezelf buiten de opwinding of de context van de opname plaatsen.

De omgekeerde situatie kan zich ook voordoen. Misschien vind je een eerder genegeerd beeld plots heel bijzonder en vraag je je af waarom je de foto over het hoofd hebt gezien. Laat je beelden daarom altijd even rijpen, beoordeel ze later nog een keer. Een foto heeft meerdere aspecten die je niet meteen ziet.

Wat en hoe?

Ook je hart kan je in de weg zitten. Heb je bijvoorbeeld een speciale band met je onderwerp, dan ben je wellicht trots op wie of wat je hebt gefotografeerd, en heb je minder goed nagedacht over hoe je dat eigenlijk hebt gedaan. Waarmee we al meteen de twee belangrijke pijlers van fotobeoordeling benoemen: wát breng je over, en hóé doe je dat? Voor een sterke foto moet je aan beide hebben gedacht, en beide moeten goed zijn uitgewerkt.

We gaan er voor dit artikel van uit dat je de technische beginselen – het hoe – redelijk beheerst. Scherpte, contrast, belichting en kleur van je beeld zijn in orde. Ook weet je dat je voor een interessante compositie je onderwerp beter niet pal in het midden van het beeld zet, maar op een kruising van twee lijnen volgens de ‘regel van derden’ . Natuurlijk zitten er geen storende (licht)vlekken op je foto. Vervolgens wordt belangrijk wát je hebt gefotografeerd. Vooropgesteld dat je beeld technisch goed genoeg is, maak je daar namelijk het verschil mee.

Criticus te hulp

Natuurlijk gaat het er bij fotograferen in je vrije tijd in de eerste plaats om dat jij gelukkig moet zijn met je foto. Dat geluk kun je al een handje helpen met een beetje kennis over wat beelden interessant maakt. Dit laatste is voor iedereen anders, uiteraard. Maar kunsthistorici hebben erover nagedacht of daar grote lijnen in te ontdekken zijn. Zij deden dat om foto’s verantwoord te kunnen beoordelen, en we kunnen daar zeker iets van leren. Nee, er bestaat geen meetapparaat of waterdichte checklist voor de kwaliteit van een foto. Toch zijn er modellen ontwikkeld voor de waardering ervan. Die zijn in principe bedoeld voor de criticus, maar zoals we zullen laten zien kunnen we er als fotografen ons voordeel mee doen.

Een voorbeeld van een goed in beeld gebracht, boeiend lijnen- en vormenspel in de natuur. Het eenzame boompje maakt de rotspartij nog bruter en ontzagwekkender dan zij al is. Het beeld voelt als een ontdekking van de fotograaf, wat het origineel maakt. (Foto: Rudi Hoste)

Een nadeel van deze modellen is dat ze misschien nog onrijp zijn. De fotografie is namelijk nog te jong voor een goed doorontwikkelde theorie over de esthetiek in een beeld. Kunsthistorici zijn pas laat aandacht gaan besteden aan de evolutie van de fotografie als artistieke vorm. Maar schept de fotografie wezenlijk andere esthetische verwachtingen van de kijker dan bij de oudere kunstvormen? Nee, de behoeften komen bij alle visuele presentaties opvallend overeen, zeggen de kunstcritici. Daarom zijn de belangrijkste factoren die het succes van een foto bepalen in wezen dezelfde als die van tekeningen of schilderijen. Het oog weet wat het wil.Om vast te stellen wat een geweldige foto onderscheidt van een goed exemplaar hebben kunstcritici zes ‘criteria van voortreffelijkheid’ vastgesteld. Die worden ook de zes continua genoemd, oftewel de zes schalen. In het volgende artikel gaan we er verder op in.