Fotograferen bij slecht weer

Wanneer het zonnetje van de partij is krijgen we vanzelf zin om er met de camera op uit te trekken. Die beelden bewerken doen we wel wanneer het slecht weer is.

Toch zorgen regenbuien, hagel, onweer en dreigende luchten voor echte karakterbeelden. Slecht weer is dus geen excuus om binnen te blijven.

We willen hier niet meteen een pleidooi houden om alleen maar bij miezerig weer te gaan fotograferen, maar het is nu eenmaal zo dat ons klimaat wel eens voor hevige regen-,  hagel- of sneeuwbuien zorgt. Er zijn misschien betere momenten in te beelden om je camera tevoorschijn te halen, maar met enkele voorzorgen kan je ook bij dergelijke weersomstandigheden aan de slag. De voldoening zal nadien des te groter zijn.

Bescherm je camera
Je moet er natuurlijk voor zorgen dat je fotomateriaal de uitstap overleeft. Er zijn verschillende hulpmiddelen op de markt om je camera tegen de regen te beschermen.

Dat gaat van aangepaste regencapes met een speciale opening voor de lens (die je overigens ook zelf kan maken) tot speciale camerahoezen. Dergelijke hulpmiddelen zullen je creativiteit echter in mindere of meerdere mate beperken. Bijvoorbeeld het aanpassen van de camera-instellingen of verwisselen van de lens wordt sterk bemoeilijkt. En die beperkingen kan je als fotograaf eigenlijk wel missen tijdens bijzondere omstandigheden.

Onder moeders paraplu
Een goed beschermmiddel blijft, hoe eenvoudig het ook klinkt, een hele grote paraplu. Met een beetje handigheid kan je met één hand je camera vasthouden, en met de andere de paraplu.

Voorwaarde is wel dat het niet te hard waait. Als je echter een bereidwillige assistent kan overtuigen om bij rotweer mee een ommetje te maken, dan heb je veel meer bewegingsvrijheid. Fotografeer die arme sukkelaars die geen paraplu hebben, ga op zoek naar interessante details, kijk uit naar mooie reflecties, naar opspattende regen in plassen…

Je krijgt een overdaad aan interessante motieven voorgeschoteld en dat allemaal lekker droog onder je eigen paraplu. Let wel, hoe voorzichtig je ook bent, je zal niet kunnen vermijden dat de camera af en toe bespat wordt. Zorg dat je steeds een doekje bij de hand hebt en neem geen onnodige risico’s. In het vuur van de strijd vergeet men wel eens dat zelfs een wereldplaat amper de kosten van een nieuw toestel kan compenseren.

Gure sfeer verdraagt ruis
Door een gebrek aan voldoende licht lijkt een statief aangewezen, maar je kan ook de gevoeligheid een heel stuk opdrijven. Foto’s van ruige weersomstandigheden verdragen best wel een kleine portie ruis. We zijn immers niet op zoek naar extreem scherpe beelden. De gure sfeer is de bepalende factor voor onze foto’s.

Heb je geen paraplu bij de hand of staat er te veel wind om een paraplu te gebruiken, kijk dan goed om je heen. In de stad vind je genoeg luifels, afdaken of open galerijen van waaruit je rustig en droog de omgeving kan gadeslaan. Focus niet alleen op de voorbijgangers, maar ook naar fietsers, auto's en bussen die door het opspattende vocht van hun voorgangers voortdurend in oververzadigde mistwolken moeten rijden.
 

Knus en droog
Je kan ook droog blijven door vanuit een stilstaande wagen te fotograferen. Draai het raampje open aan de kant waar de regen niet binnenwaait. Je hebt uiteraard wat minder bewegingsvrijheid, maar daar staat tegenover dat je je met de wagen kan verplaatsen. Begeef je naar een open landschap en geniet van het natuurgeweld. En vooral, fotografeer het!

Paarden en koeien zijn dankbare onderwerpen bij regenweer. Ze trekken zich meestal zich niets aan van slechte weeromstandigheden. Ze gaan verder met hun gewone gangetje maar het decor voor de fotograaf verandert wel aanzienlijk. Het zullen zelden doorsneeplaatjes worden.

Buienradar
Niemand kijkt uit naar miezerig weer. Je kiest beter de dagen uit wanneer men forse buien verwacht. Je wil karakterweer dus met spectaculaire wolkenluchten.

Handige sites waarop je vrij nauwkeurig de buien kan volgen zijn www.meteox.be voor België en www.buienradar.nl voor Nederland. Bij deze websites is het vooral interessant dat je zeer goed de intensiteit van de buien kan afleiden via kleurschakeringen op de kaart. Van wit-grijs (lichte neerslag) over blauw naar rood (zware buien). We gaan minstens voor blauw!

Als je de geanimeerde radarbeelden bekijkt, kan je schatten hoeveel tijd je nog hebt voor dat de neerslag jou bereikt. Let wel, een groot neerslaggebied kan je op die manier zeer nauwkeurig volgen, maar individuele buien lossen sneller op of ontstaan spontaan op andere plaatsen. De buienradar is hoe dan ook een zeer nuttig hulpmiddel. Soms is het ook overzichtelijker om de kaarten op Europese schaal te bekijken.

Bliksems
De meeste bliksems worden 's avonds of 's nachts gefotografeerd omdat je dan met langere sluitertijden kan experimenteren. Met belichtingstijden van soms wel enkele minuten kan je de sluiter van de camera laten openstaan tot de bliksem verschijnt. Let wel dat de keuze van diafragma een bepalende rol zal spelen in het resultaat. Aangezien iedere bliksem een andere lichtintensiteit heeft, spelen de factor geluk én ervaring wel degelijk een voorname rol.

Een veel grotere uitdaging is het fotograferen van bliksems overdag. Dit lijkt een onmogelijke zaak omdat je zelfs met een klein diafragma steeds met te snelle sluitertijden werkt. Maar sommige bliksems bestaan eigenlijk uit meerdere opeenvolgende flitsen. Door de traagheid van ons oog lijkt het op één langdurige flits.

De wetenschappelijke uitleg is redelijk eenvoudig (met dank aan meteoroloog Gert Coone van het KMI). Lucht is op zich een slechte geleider. Bij onweer vormt zich in de lucht stapsgewijs een bliksemkanaal met geladen ionen. Daardoor wordt de lucht in dit kanaal geleidend. Als het bliksemkanaal dicht genoeg bij de grond komt, springt er een vonk over, die zich razendsnel voortplant door het hele kanaal. Dat is de eigenlijke bliksem.
 

Door de enorme hitte blijft de lucht in het bliksemkanaal een korte tijd goed geleidend. Daardoor wordt hetzelfde kanaal nog een paar keer snel na elkaar gebruikt om de wolk te ontladen. Het is alsof de bliksem een paar keer "flikkert".

Als je dan als fotograaf een snelle reactietijd hebt, kan je daarvan profiteren. Je drukt af zodra je de eerste ontlading ziet, en met wat geluk staat een van de volgende ontladingen, die tot enkele tienden van een seconde later volgt, prachtig op de foto.

Veilig vanuit een venster
Bliksems fotograferen is niet zonder gevaar. Stel je in ieder geval nooit ergens vrijstaand in het landschap op en ga zeker niet onder een boom schuilen. Elk jaar zijn er slachtoffers te betreuren. Schuilen onder een afdak van een gebouw geeft een illusie van veiligheid, want ook een inslag in de directe omgeving kan dodelijke gevolgen hebben.

De elektrische lading kan zich namelijk na de inslag via het omliggende aardoppervlak uitspreiden. De veiligste manier is gewoon vanuit een venster van een gebouw of beter nog, vanuit je wagen. Volgens het principe van de kooi van Faraday zit je daar veilig. Je hebt als bijkomend voordeel dat je de onweersbui desgewenst nog een eindje kan volgen.

Regenbogen
Regenbogen zijn prachtige optische verschijnsels die dikwijls waar te nemen zijn vlak na een flinke regenbui. Het grappige is dat we ongetwijfeld in heel ons leven al vele regenbogen gemist hebben, simpelweg omdat we op het juiste moment toevallig niet in de juiste richting keken. Ik heb al vaak meegemaakt dat ik een mooie regenboog fotografeerde, en dat wandelaars die me bezig zagen zich nieuwsgierig omdraaiden en verbaasd naar de regenboog staarden.

Dus, als na een regenbui het zonnetje zich laat zien, kijk dan eens in de richting van vallende regen. Wees niet te zuinig met het aantal foto's. Door de donkere wolkenpartijen zal bij een automatische belichting de regenboog meestal overbelicht worden en is het resultaat teleurstellend. Speel dus op veilig door met verschillende belichtingstrappen te werken. Over het algemeen zullen iets onderbelichte foto's de beste resultaten geven. Het onderliggende landschap kunnen we tijdens de nabewerkingen eventueel nog wat oplichten.

Dreigende luchten
Minstens even interessant als de regen-, hagel-, sneeuw- of onweersbui is het moment ervoor en erna. Dreigende luchten geven een extra dimensie aan je beeld. Meer nog, spectaculaire wolkenluchten kunnen de hoofdrol spelen in je compositie. Een uitverkoren plaats voor dit soort beelden is uiteraard de kustlijn. Je hebt er minstens 180 graden onbelemmerd zicht. Maak dus een uitstapje naar zee wanneer er heftige buien verwacht worden.

Ook het contrast tussen zware onweerswolken en alle soorten bebouwingen kan zeer boeiende beelden opleveren. Kerken, kastelen, ruïnes of net de meest moderne gebouwen… je zet ze letterlijk in een ander daglicht wanneer je ze kwetsbaar opstelt onder een loodzware hemel.
 

Reflecties op pleinen
Na een regenbui in een stad stuit je overal op fotografische mogelijkheden – zeker tegen de avond wanneer de natte straatstenen het aanwezige kunstlicht reflecteren. De weerkaatste kleuren op de voorgrond geven een extra diepte in je beeld.

Uiteraard is bij avond- en nachtfotografie een statief onmisbaar. Heb je er geen bij de hand? Geen probleem, kijk eens wat rond. Overal om je heen vind je immers platformen die als alternatief kunnen dienen. Standbeelden, balustrades, paaltjes, vensterbanken, terrastafels, zitbanken… alles wat stevig en vlak is tot zelfs de stoeprand toe kan dienst doen als geïmproviseerd statief.

Mist: wees op tijd
Mist lijkt niet echt een onderwerp dat in dit artikel past. Mist is immers dikwijls de voorbode van een mooie zonnige dag. We wachten echter dikwijls tot de mist inderdaad lijkt op te trekken. Helaas, voor we dan goed en wel de baan op gaan is hét magische lichtmoment, het moment wanneer de zon begint door te breken, alweer voorbij. Een gemiste kans!

Op tijd vertrekken is de boodschap. Zoek op voorhand de ideale plaatsen op. Rivieren en meren zijn bij uitstek prachtige lokaties voor misttaferelen. Wanneer de zon doorbreekt blijven er nog lange tijd mistflarden boven het water hangen. Ook in het bos kan je sfeerrijke foto's nemen bij mistig weer.

Nieuwe kansen in de nabewerking
Een van de nadelen van fotograferen bij zonnig weer is dat je dikwijls te kampen hebt met zeer contrastrijke beelden met over- of onderbelichte partijen die je nadien nog moet 'herstellen'. Fotografeer je bij slecht weer, dan heb je het omgekeerde probleem: je krijgt per definitie contrastarme beelden. Dat  is mooi meegenomen, want daardoor heb je meer speelruimte bij de nabewerking.

Dat kan soms tot verrassende resultaten leiden. Een op het eerste gezicht saai beeld kan je immers daardoor in een handomdraai transformeren tot een sprankelende, kleurrijke foto. Je kunt soms zelfs de illusie opwekken dat de zon wel degelijk van de partij was. Gewoon door het contrast heel drastisch op te voeren.

Bijgevoegd voorbeeld illustreert dit duidelijk. Hieronder zie je een onbewerkt raw-beeld genomen op een donkere miezerige decemberdag in het Limburgse natuurreservaat de Teut.

Het resultaat van een vruchteloze wandeling zou je denken. Maar bij de nabewerkingen komen er totaal andere indrukken tevoorschijn. Toch werd hier alleen gesleuteld aan het contrast en de helderheid.
 

Er rest dan nog de vraag in hoeverre dit resultaat nog beantwoordt aan de werkelijkheid. Die ligt waarschijnlijk ergens tussen het raw-beeld en het bewerkte beeld. Iedere fotograaf moet voor zichzelf uitmaken waar de grens ligt.

Dit artikel verscheen oorspronkelijk in Shoot nummer 5, februari 2010.

[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerparaplus.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerhagel.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerregeninbeek.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerkoe.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerdreigendelucht.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerkust.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerregenboog.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerbliksem.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerbos.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerheionbewerkt.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerhei.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweernatplein.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/40/124748_slechtweerbuienradar.jpg” caption=”Een goed beschermmiddel voor de fotograaf is, simpelweg, een heel grote paraplu. Voorwaarde is wel dat het niet te hard waait.||Hagel heeft als voordeel dat het minder ‘nat’ is dan regen. Voor dit beeld waagden we ons even buiten de wagen.||Buien… profiteer ervan!||Vee trekt zich niets aan van regen, terwijl het decor voor je foto wel stevig verandert.||Dreigende luchten boven Brussel.||Dé locatie voor foto’s bij slecht weer is de zee. Hier zie je een onweersbui boven de Opaalkust.||Regenbogen blijven wel eens onopgemerkt.||Sommige bliksems kunnen kilometers voor de onweersbui uit inslaan. Ze zijn fotogenieker omdat ze niet worden vertroebeld door de regen.||Hangt er dichte mist? Trek eens het bos in!||Fotografeer je bij slecht weer, dan krijg je per definitie contrastarme beelden.||Een op het eerste zicht saai contrastloos beeld kan je met nabewerking in een handomdraai transformeren tot een sprankelende, kleurrijke foto.||Het centrum van St-Quentin (Frankrijk) na een fikse bui.||Op buienradar.nl zie je de bui al hangen.”]