Eerst de atleet, dan pas de handicap

De belangrijkste fotograaf op de Paralympische Spelen komt uit België. Hij heet Lieven Coudenys en heeft een fotowinkel in het dorpje Veldegem in West-Vlaanderen. Hoe zit dat? Shoot nodigde Lieven uit voor een interview.

Met de Olympische Spelen nog vers in ons geheugen staan de Paralympics aan de vooravond van een belangrijke editie. Het sportevenement vindt plaats van 29 augustus tot 9 september op dezelfde locaties in Londen, en kan door het succes van de Spelen beslist op meer media-aandacht rekenen dan ooit.

Voor miljoenen tv-kijkers zal het de eerste kennismaking zijn met het evenement. Voor de 38-jarige Bruggeling Lieven Coudenys lijken de Paralympics welhaast een tweede thuis. Een thuis dat elke twee jaar op een andere plek op de wereldkaart ligt.

Hij gaat voor de achtste keer naar het evenement, als hoffotograaf van het Internationaal Paralympisch Comité (IPC), de organiserende sportbond. Dat betekent dat hij toegang heeft tot alle finales, alle sporten, medaille-uitreikingen, de openings- en sluitingsceremonie en andere belangrijke momenten.

Natuurlijk wil Shoot graag weten hoe Lieven deze bijzondere plek verworven heeft. We spraken hem twee weken voor zijn vertrek naar Londen.

Bladerunner
Ook al staat het op het punt te veranderen, de Paralympics zijn nog altijd relatief onbekend. “Het evenement krijgt bitter weinig aandacht”, bevestigt Lieven. “Een kwestie van geld denk ik, bij de Olympische Spelen zijn veel meer sponsors betrokken.

“Maar ik heb de Paralympics wel fenomenaal zien groeien. Alleen al het verschil met Beijing vier jaar geleden is enorm, het worden de grootste Paralympische Spelen ooit. Met al twee miljoen verkochte tickets en tussen de 4.000 en 4.500 deelnemers is dit na de Olympische Spelen het grootste evenement ter wereld.”

Volgens Lieven heeft het optreden op de recente Spelen van de Zuid-Afrikaanse atleet Oscar Pistorius, ook bekend als de Bladerunner omdat hij hardloopt op protheses, aan de bekendheid bijgedragen. “De eerste keer moest ik uitleggen wat de Paralympics zijn. Nu kent men ze wél.”

Brutaal naar Bonn
Die eerste keer was Atlanta '96. Van sportfotografie had Lieven, als telg van een familiebedrijf met een fotowinkel en -studio in Veldegem en een galerie in Brugge, geen kaas gegeten. Maar binnen afzienbare tijd schopte hij het tot de eerste en op dat moment enige officiële fotograaf van het IPC.

Lieven legt uit hoe hij via de Vlaamse Liga van Gehandicaptensport in contact kwam met het IPC. “Ik was in '96 net afgestudeerd [fine arts & photography in Brussel, red.] toen ik via de VLG de kans kreeg om naar Atlanta te gaan. Ik had nog nooit één sportfoto gemaakt, maar heb de kans gegrepen.

“Atlanta was in principe eenmalig. Maar ik vond de ervaring dusdanig overweldigend dat ik op het hoofdkwartier van het IPC in Bonn ben afgestapt. Ik had gehoord dat ze op zoek waren naar een fotograaf. Ik dacht dat ik geen kans maakte als groentje, maar ze hebben mijn foto's bekeken en me toch uitgekozen.”
 

Van hot naar haar
Lange tijd was Lieven Coudenys de enige officiële IPC-fotograaf. “Niet te doen”, lacht hij. “Je vliegt van het een naar het ander om maar zo veel mogelijk te coveren. Dat zijn niet alleen de wedstrijden en medaille-uitreikingen, je moet ook foto's maken van recepties en van de officials. Ik heb jaren gevraagd om versterking. Nu zijn we met zes fotografen, twee voor de sport en vier voor de formaliteiten.”

Het is desondanks nog steeds keihard werken, verzekert Lieven. “Drie weken lang slaap je nauwelijks. Foto's moeten tegenwoordig ook onmiddellijk online staan, eigenlijk al op het moment dat je de opname maakt. Maar door de adrenaline en de fantastische sfeer blijf je maar doorgaan.”

Wat met de foto's?
De beelden die Lieven maakt zijn allemaal voor promotioneel gebruik door het IPC, al behoudt hij de rechten. De foto’s worden gepubliceerd op de IPC-website en in The Paralympian, het promotiemagazine van het comité.

Het IPC vergoedt Coudenys dus niet per foto, maar betaalt wel het volledige verblijf en alle onkosten. Lieven verkoopt daarnaast nog wel foto's aan sponsors. Waaronder verzekeraar Allianz, die momenteel de luchthaven van München heeft opgesierd met foto's van de Bruggeling.

Als lid van het IPC heeft Lieven natuurlijk ook voorrang in Londen. Zo krijgt hij wel toegang tot het paralympisch dorp, in tegenstelling tot andere fotografen. En ook doet Locog, het organisatiecomité van de Spelen, bij Coudenys navraag welke plekken en posities ze het best kunnen inruimen voor fotografen.

Creatieve visie
Allemaal toch opmerkelijk voor iemand die eigenlijk nooit foto's maakt van sport. Lieven verdient de kost met de familiewinkel en met documentaire huwelijksreportages.

Zijn expertise in dat laatste heeft hem geholpen op het moment dat hij zich in Atlanta onbevangen in het avontuur stortte, zegt hij zelf.

“In Atlanta werkte ik nog met film en moest ik nog foto’s faxen, maar het ging toch vrij vlot. Ik heb mijn eerste Paralympics proberen vast te leggen met mijn eigen visie als reportagefotograaf. Je probeert gewoon creatief te zijn. Als je dat niet doet, kun je jezelf nooit onderscheiden. Je bent op de eerste plaats fotograaf. Toch niet alleen voor sport of alleen voor landschappen?”

Nikon D4
Coudenys is daarbij gewapend met materiaal van Nikon. Niet vreemd, want de winkel in Veldegem is officieel Nikon-specialist.

Op de Spelen groeit de fotograaf steeds mee met de camerabakker. In Beijing fotografeerde hij met een Nikon D3, twee jaar geleden op de Winterspelen in Vancouver met een D3s en nu in Londen met de D4. Het verschil? “De stap van D3 naar D3s betekende een hogere ISO-waarde zonder ruis. En nu met de D4 is vooral de autofocus nog beter. Ook de RGB-sensor en witbalans zijn nauwkeuriger.”
 

Wordt het fotograferen op zo'n evenement daarmee steeds makkelijker? “Die hogere ISO-waarde was wel een bonus, je hebt hoge snelheid en toch een goede kwaliteit. Maar je verlegt je eigen grenzen ook steeds verder, waardoor het uitdagend blijft. En de camera’s vragen toch ook wel de nodige ervaring.”

Frisse blik
Lieven heeft twee D4-body's bij zich en vier lenzen. Hij fotografeert het meest met een 400mm-lens, lichtsterkte 2,8.

Dat betekent toch ook veel lichamelijk werk, want als fotograaf leg je zwaar bepakt wat kilometers af op zo'n evenement. Wat houdt hem eigenlijk geboeid op zijn achtste Spelen?

Lieven: “Voor mij is het toch altijd weer nieuw, er zit telkens twee jaar tussen. Daardoor brengt het mij afwisseling, die ook mijn advies in de winkel ten goede komt. Van routine is geen sprake, ik kijk steeds met een frisse blik. Elke week een voetbalwedstrijd fotograferen, dat kan een sleur worden. Dit dus niet.”

Extra emotie
Ook het menselijke, emotionele aspect van het evenement maakt keer op keer diepe indruk. Een van de hoogtepunten van de recente Olympische Spelen was voor veel kijkers de overwinning van hordeloper Felix Sanchez, die een foto van zijn overleden grootmoeder bij zich droeg en maar bleef huilen bij de medaille-uitreiking.

Dat soort emotie zie je op de Paralympics veel meer. Of, zoals Coudenys het zegt, de emoties zijn er groter.

Lieven: “Als ik iemand op het podium fotografeer denk ik vaak: hoe is hij of zij daar gekomen? Wat is het verhaal dat eraan voorafgaat? Wat gaat er om in het hoofd en wat heeft hij of zij er allemaal voor gedaan om die handicap te overwinnen?

“Iemand werd ooit teruggeworpen door bijvoorbeeld een amputatie, en keert nu op deze manier terug in de maatschappij. Dat zijn voor mij kippenvelmomenten, en ik moet ze vastleggen. Misschien is er niet meer emotie, maar zij heeft een extra aspect.”

Perfecte foto
Het is dat extra aspect dat de Bruggeling probeert te vangen? “Ja, en wel op het toppunt van de actie en prestatie. Wat ik daarbij belangrijk vind is dat de kijker eerst de atleet ziet, en dan pas de handicap.”

En de perfecte foto? Heeft Lieven die al gemaakt? “Daar blijf je altijd naar op zoek. Op het moment dat je daarmee ophoudt, stop je met fotograferen. Mijn drive blijft om betere foto's te maken, ik probeer het in Londen weer beter te doen dan in Beijing.

“Maar ook wil ik het evenement steeds opnieuw meemaken. Tachtigduizend man in zo'n stadion is al zeer indrukwekkend, maar op die plek waar je mag fotograferen is het nog indrukwekkender. Die overweldiging die ik de eerste keer voelde, is er nog altijd.”

Voor Shoot koos Lieven Coudenys zijn favoriete foto’s uit. In de bijschriften licht hij toe hoe hij te werk gaat. Alle beelden zijn gemaakt met een Nikon D3.

[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_15ocbei0253.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_01ocbei0755.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_02ocbe10178.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_03ctbei1165.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_04jube10983.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_05swbe11183.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_06atbei2977.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_07f5bei3190.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_08atbei3439.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_09atbei3511.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_10mibe12694.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_11ttbei3716.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_12wbbe12863.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_13swbei4209.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/34/123336_14ccbei5147.jpg” caption=”Lieven Coudenys op de Paralympische Spelen van 2008 in Beijing.||Honderden kinderen treden op tijdens de openingsceremonie van de Paralympics in Beijing. Wanneer je werkt met een lens met vast brandpunt, kun je niet in- of uitzoomen. De creativiteit ligt dan ook vooral in de kadrering. (400 mm, 1/400, f/3.5, ISO 1250)||De openingsceremonie in Beijing. Statieven zijn streng verboden, dus om een stabiel beeld te krijgen met de lange sluitertijden die je nodig hebt om vuurwerk te fotograferen, moet je creatief te werk gaan. (14 mm, 1/13, f/7,1, ISO 400)||Een typisch voorbeeld van ‘panning’: meebewegen met het onderwerp op een trage sluitertijd om strepen te krijgen in de achtergrond, terwijl je onderwerp wel scherp weergegeven wordt. (98 mm, 1/60, f/11, ISO 1000)||Op de Paralympics is het judo voor blinde atleten. Dit tonen is niet evident. Daarom wilde ik met een lange lens dicht bij de actie komen om de blik van de atleet weer te geven. (400 mm, 1/500, f/3,5, ISO 800)||Je onderwerp op een egale achtergrond zorgt voor rust in je beeld en extra aandacht voor je onderwerp. (86 mm, 1/250, f/3,5, ISO 800)||Het juiste moment is alles. Rolstoelatleten zitten constant met hun neus tegen de knieën en dus zie je hun gezicht zelden. Deze atleet (David Weir) keek net omhoog om zijn tijd op het scorebord te zien. (400 mm, 1/500, f/4,0, ISO 1250)||Voetbal voor blinde atleten, ze horen de bal via een belletje erin. Het is goed om soms te fotograferen vanuit de hoogte, zodat de achtergrond mooi egaal is. (400 mm, 1/500, f/5,0, ISO 250)||Emotie in een foto is ontzettend belangrijk, en die moet je op het juiste moment tonen. (400 mm, 1/640, f/4,5, ISO 1250)||’Bladerunner’ Oscar Pistorius gaat als eerste over de streep. Door te spelen met de scherptediepte komt hij los van zijn tegenstanders en de achtergrond. Zo zie je onmiddellijk wie de winnaar is. (400 mm, 1/640, f/4,5, ISO 1250)||Zicht op het Bird’s Nest in Beijing van buitenaf. Ik vind evenwicht in een beeld heel belangrijk. De fontein gaat hoger naarmate je meer naar rechts kijkt. De drie personen links vormen een tegenwicht. (22 mm, 1/50, f/4,0, ISO 1250)||Door een kleine scherptediepte komt de atleet los van de achtergrond met storende elementen. Zo wordt de aandacht direct op hem getrokken. (400 mm, 1/800, f/2,8, ISO 1600)||Ik wil de atleten fotograferen op het toppunt van de actie. Daarom kies ik zelf het moment van afdrukken, in plaats van de burstfunctie te gebruiken en dan te hopen dat het juiste moment erbij zit. (86 mm, 1/500, f/3,5, ISO 1250)||Zwemmen is een van de moeilijkste sporten om te fotograferen. Hier heb ik ervoor gekozen om een positie in te nemen aan de korte kant van het zwembad, zodat je de sporter van je weg ziet zwemmen. (400 mm, 1/500, f/5,0, ISO 1000)||Voor de slotceremonie mag een beperkt aantal fotografen op het ‘speelveld’. Zo kun je héél dicht bij de actie komen. Door details te fotograferen toon je dan dingen die anderen niet zien. (200 mm, 1/125, f/2,8, ISO 1600)”]