Full-frame camera’s doen veel fotografen watertanden. Maar is full-frame altijd beter dan APS-C?
De naam full-frame verwijst naar de afmetingen van de beeldsensor, het onderdeel in een digitale camera dat invallend licht omzet naar een elektronisch signaal. Een full-frame beeldsensor is ongeveer even groot als het negatief (frame) van een kleinbeeld filmrolletje: 36 bij 24 millimeter.
In de meeste camera’s is de beeldsensor kleiner dan full-frame. Een veelvoorkomend sensorformaat is APS-C, dat ongeveer 24 bij 16 millimeter meet en genoemd wordt naar een minder bekend negatiefformaat met die afmetingen. De beeldsensor in de FourThirds en MicroFourThirds-camera’s van Olympus en Panasonic is met zijn 17 bij 13 millimeter nog iets kleiner.
Professionele full-frame camera’s zoals de Sony a1 en de Nikon Z9 vind je in de cameratas van heel wat beroepsfotografen. Veel fotoliefhebbers dromen van de prosumer tegenhangers van die kleppers, met name de Canon EOS R6 II en de Nikon Z6 II, terwijl Sony Alpha-fans kunnen opkijken naar de a7 IV. Maar is full-frame voor iedereen de beste keuze? Of ben je soms beter af met een ander type? We zetten de voor- en nadelen op een rij.
Kostprijs
Tenzij je tot de zeldzame groep fotografen behoort voor wie geld nooit een probleem is, vormt de hoge prijs van een full-frame camera een drempel. De officiële richtprijs van de Nikon Z9 is 5.999 euro en die van de Sony A1 IV ligt op 6.999 euro. Voor een entry-level full-frame camera is dat al snel 3.000 euro. In de winkel of online vind je ze al eens wat goedkoper, maar daarmee zijn ze nog steeds de helft duurder dan prosumer camera’s met APS-C-sensor zoals de Canon EOS R7 en de Sony A6600. Ga je voor een eenvoudiger model zoals de Nikon Z50, dan betaal je slechts een kwart van wat een full-frame kost.
De reden voor dat prijsverschil is eenvoudig. De beeldsensor is het duurste onderdeel van een camera, en de kostprijs van een sensor is evenredig met de oppervlakte. Beeldsensoren worden immers net als computerchips vervaardigd op dunne schijven (wafers) die nadien versneden worden. Hoe meer sensors er uit één wafer komen, hoe goedkoper die per stuk zijn. Het prijsverschil tussen APS-C en full-frame zal dus niet gauw verdwijnen.
Cropfactor
Door de verschillende afmetingen van de sensor geeft dezelfde lens op een APS-C-camera een ander beeld dan op een full-frame. Een normale lens werpt altijd een cirkelvormig beeld (de beeldcirkel) op de sensor. Een full-frame sensor past net in deze cirkel. De kleinere APS-C-sensor registreert alleen het centrale deel van de beeldcirkel, alsof je een uitsnede (crop) zou maken van wat een full-frame sensor registreert. Eigenlijk is crop een misleidende term, omdat je geen pixels weggooit zoals bij het bijsnijden van een foto in Photoshop. Maar de term is zo ingeburgerd dat we hem toch maar blijven gebruiken. Door die uitsnede lijkt het alsof je een lens met grotere brandpuntsafstand gebruikt. Een APS-C-sensor is ongeveer 1,5 keer kleiner dan een full-frame sensor, en die cropfactor van 1,5 zorgt ervoor dat een 50mm objectief op een APS-C-camera een beeld oplevert dat vergelijkbaar is met een 75mm objectief op een full-frame camera (50 x 1,5). Om het equivalente beeld van een 50mm objectief op een APS-C-camera te krijgen, heb je een 35mm objectief nodig (50 : 1,5).
| Sensorformaat | Crop Factor |
|---|---|
| Full Frame (35mm) | 1.0x |
| APS-C (Canon) | 1.6x |
| APS-C (Nikon, Sony) | 1.5x |
| Micro Four Thirds (Panasonic) | 2.0x |
| 1-inch (Smartphone) | 2.7x |
Canon gebruikt een nog iets kleinere sensor, die een cropfactor van 1,6 oplevert. Bij FourThirds en MicroFourThirds moet je rekening houden met een cropfactor van x2. Is de cropfactor van APS-C-camera’s een voordeel of nadeel? Dat hangt er maar van af. Bij groothoek is APS-C benadeeld. Een groothoeklens van 24mm verandert op een APS-C-camera in een doodgewoon 36mm objectief. Om een echte groothoek op een APS-C-camera te krijgen, heb je dus een aangepaste lens nodig met een nog kleinere brandpuntsafstand, bijvoorbeeld 12mm als je het equivalent van een ultragroothoek van 18mm op full-frame wil. Dit soort objectieven zijn er tegenwoordig voor elk cameramerk, maar je hebt in groothoek toch meer keuze voor full-frame camera’s. Bij exotische groothoeklenzen zoals tilt-shift of fisheye-objectieven is het aanbod voor APS-C-camera’s nog kleiner of zelfs onbestaand.
- Lees ook: Wat is de beste lens voor mijn camera?
In het telebereik is het verhaal net omgekeerd. Door de cropfactor lijkt het daar alsof je onderwerp dichterbij staat: een 300mm lens is effectief goed voor 450mm op een APS-C-camera. Bij lichtsterke telelenzen kan je daarmee je voordeel doen. De Canon EF 200mm f/2.8 geeft op een APS-C-camera het beeld van een 300mm f/2.8 op full-frame, voor een vijfde van de prijs van dat laatste objectief.
Afmetingen en gewicht
Als je er vaak met je camera op uittrekt, is gewicht een belangrijke overweging. Hier zijn APS-C-camera’s in het voordeel: ze zijn compacter en lichter dan full-frame toestellen. In recente jaren wordt dat verschil in gewicht wel steeds kleiner. Het verschil loopt wel sterk op als je ook nog een paar lenzen in je rugzak stopt. Voor APS-C-camera’s kan je namelijk aangepaste lenzen gebruiken die een kleinere beeldcirkel projecteren dan lenzen voor full-frame. Dergelijke objectieven zijn – bij vergelijkbare brandpuntsafstanden en lichtsterkte – lichter dan gewone lenzen die ook voor full-frame geschikt zijn. Bij Canon zijn dit de EF-S-objectieven, bij Nikon de DX-objectieven. Ook de andere cameramerken en lenzenbouwers maken dergelijke zogenaamd ‘digitale’ lenzen. Voor alle duidelijkheid: het enige ‘digitale’ eraan is dat ze alleen bedoeld zijn voor digitale camera’s met APS-C-sensor.
Scherptediepte
Het verschil in sensorformaat heeft ook invloed op de scherptediepte, het gedeelte van de foto dat ‘in focus’ is. Een foto met een kleine scherptediepte heeft een wazige achtergrond waartegen het hoofdonderwerp scherp afgetekend staat, wat voor een portret mooi oogt. Bij een grote scherptediepte is heel de foto van voorgrond tot achtergrond scherp, wat ideaal is voor landschappen. De scherptediepte wordt door verschillende factoren bepaald: de brandpuntsafstand van de lens, de afstand tot het onderwerp waarop je scherpstelt en het diafragma. Je verkleint de scherptediepte door het diafragma groter te maken, een langere brandpunstafstand te gebruiken, de afstand tot het onderwerp te verkleinen of een combinatie van die drie.
Ook het formaat van de sensor heeft invloed op de scherptediepte, maar dan indirect. Met dezelfde instellingen (identieke afstand tot je onderwerp, brandpuntsafstand en diafragma) is de scherptediepte op een APS-C-camera identiek aan die op een full-frame camera. Maar door de cropfactor zijn de twee foto’s niet identiek: de APS-C-camera registreert immers alleen het midden van de beeldcirkel, alsof je een uitsnede uit de full-frame opname had gemaakt. Om vanaf hetzelfde standpunt dezelfde compositie te krijgen, moet je op APS-C een kortere brandpuntsafstand gebruiken, bijvoorbeeld 135mm in plaats van 200mm. Hierdoor krijg je meer scherptediepte in je foto. Wil je dat niet, dan is het diafragma groter maken je enige optie. De afstand tot je onderwerp vergroten helpt immers niet, want dan verander je de compositie. Voor het effect van diafragma f/2.8 op full-frame moet je op een APS-C-camera bijvoorbeeld naar f/2 kunnen gaan. Dat kan betekenen dat je in dure, lichtsterke lenzen moet investeren. Wil je daarentegen net meer scherptediepte, dan is een APS-C-camera beter geschikt.
Ruis
Als je bij weinig licht fotografeert, kan je de gevoeligheid (ISO-waarde) van de sensor verhogen om de gewenste sluitertijd te verkrijgen. Het nadeel is dat je bij hogere gevoeligheden meer ruis in je foto krijgt.
Op camera’s met full-frame sensor is ruis minder snel een probleem. Bij een identieke resolutie (bijvoorbeeld 24 megapixel) zijn de individuele lichtgevoelige elementen op een full-frame sensor immers groter. Daardoor vangen ze meer licht op, net zoals een emmer in een regenbui meer water opvangt dan een glas. Daardoor kan je op full-frame toestellen hogere gevoeligheden gebruiken voor ruis storend wordt. De Canon EOS R3, een professionele full-frame camera, heeft een gevoeligheid die normaal tot ISO 102400 gaat en uitbreidbaar is tot ISO 204.800. Op de prosumer Sony A7 IV gaat de normale gevoeligheid tot ISO 32.000 en is ze uitbreidbaar tot 102.400. De afmetingen van de sensor zijn echter niet de enige factor. Moderne camera’s hebben op zich al minder last van ruis door de vooruitgang in de sensortechnologie en door een betere beeldverwerking in de camera. Overigens kan je op een APS-C-camera de hoge gevoeligheden ook vermijden door een lichtsterkere lens te gebruiken: als je kan werken met diafragma f/2.8 in plaats van f/5.6, kan je de gevoeligheid twee stops lager houden en wordt ruis minder snel problematisch.
Conclusie
Het mag duidelijk zijn dat zowel full-frame als cropcamera’s hun eigen voor- en nadelen hebben. Full-frame toestellen zijn de afgetekende winnaars voor beeldruis: je kan met veel hogere gevoeligheden werken voor ruis storend wordt. Camera’s met een sensor in APS-C-formaat zijn echter compacter en lichter, en vooral een stuk goedkoper. Voor de prijs van een full-frame body heb je een APS-C-camera met een tweetal objectieven.
Lees ook: Waar op letten bij de aankoop van een systeemcamera?
Op andere vlakken is het ene systeem niet noodzakelijk beter dan het andere. De cropfactor is een voordeel als je veel tele gebruikt: je krijgt het extra bereik er als het ware gratis erbij, wat voor natuurfotografie (inclusief vogels) en sommige sporten een welgekomen bonus is. Bij groothoek is APS-C iets in het nadeel, al zijn er tegenwoordig aangepaste groothoekzoomlenzen voor dit formaat. Ook de verschillen voor de scherptediepte kan je alleen zelf beoordelen in het kader van het soort fotografie dat jij verkiest.
Wil je beter leren fotograferen?
Neem dan een abonnement op Shoot Magazine (6x per jaar).
Shoot is hét fotografiemagazine voor en door enthousiaste fotografen. In Shoot vind je de beste tips en trucs, workshops en cursussen voor geslaagde foto’s, de knapste fotoplekjes in België, de helderste uitleg over fotografietechnieken, tests van nieuwe camera’s, lenzen en meer, plus foto’s van de beste Belgische fotografen.
Full frame… niet betaalbaar voor de gewone hobbyist (begrijp)
Dan past APS-C beter in het plaatje (cropfactor 1,5x)
Na al jaren met Olympus te werken (nu OM- System) blijf ik dit echter MFT systeem trouw
Alleen is OM- System de eenzame leider van MFT systeem
Desondanks de goede kwaliteit van camera’s en lenzen van dit systeem met een cropfactor van 2x blijft dit tot goede resultaten leiden
Dit voelt aan als dat dit systeem wat onderdrukt wordt door de grote merken
Nauwelijks iets over terug te vinden in de tijdschriften of media
Spijtig
OM system de eenzame leider daar ben ik niet zo zeker van. Panasonic staat wereldwijd op de 7de plaats op fotografievlak terwijl OM system zelfs niet bij de eerste 16 staat. ( revenue of inkomsten 2021 )
Ik heb een 2dehands FF Canon 6D Mark I gekocht voor €460 en een Canon 6D Mark II voor €1099 , het ligt eraan wat je budget is maar onbetaalbaar is het niet. En 2de hands L-lenzen koop je ook voor een prikkie omdat iedereen meent op RF over te moeten stappen, nou laat ze lekker gaan , met de EF L-lenzen maak je ook super mooie platen. Niks mis mee.
Ik wou overstappen van een Sony AP-C camera (Alpha 68) naar een een full frame Sony (A7 reeks) maar dit is voor mij onbetaalbaar zelfs tweedehands.
De eenvoudige reden is dat ik investeerde in lenzen die gemaakt zijn voor een AP-C sensor en waardeloos zijn op een A7 omdat er een verlies is door de adapter van A-mount naar E-mount.
Jammer genoeg besloot Sony om af te stappen van zijn A-mount camera’s dus blijf ik het verder doen met mijn ondertussen 7 jaar oude Alpha68 tot deze het begeeft.
Wat dat betreftn,heb ook een sony a68,die toen ik die een paar jaar geleden aankocht goed betaalbaar was,goede camera,kwa lenzen heb er ook enkele,dat is de ziekte van sony,ze stappen af van deze Amout camera’s en daar sta je dan,heb ook een Sony a6000,en een reeks lenzen voor erop,normaal zou ik ook een A7 kopen body maar wat met men lenzen van de a6000,gaan die er dan nogop gaan,is zo van de batterijen ook,ze gaan of hebben ook dezen zwaarder gemaakt,dus nog iets die waarschijnlijk niet meer gaan lukken, kopen bij sony is dezer dagen een paar jaar later problemen hebben,zo werken ze daar, iets nieuws wil zeggen bij hen alles nieuw koppen,zo werkt dat,
Ik heb een bijna nieuwe Nikon D610 FX op Marktplaats gevonden voor €350 en bijna 8.000 clicks. Het is mogelijk en veel Tamron en Sigma lenzen zijn tegenwoordig voor zowel DX als FX.
Veel goedkoper dan Nikon zelf. Natuurlijk heb je die crop, maar wel scherper.
Het is wel behoorlijk anders om full frame te fotograferen. Vooral de instellingen zijn lastiger.
Niet goed wordt meegenomen dat MFT vaak uitgebreidere beeldstabilisatie heeft dan full frame. Met mijn Olympus haal ik gemakkelijk 8 stops, veel full frames komen niet verder dan 4,5. Dat betekent dat tegenover bijv. ISO 800 op mijn Olympus, ISO 10.000 nodig is op een full frame met beperkte beeldstabilisatie. Dus dan heb ik ruis-vrije foto’s op MFT, terwijl full frame vol ruis zit. (zeker de nieuwe Sony A7 V, die veel slechter is dan de Sony A7R3 III).