De shiftfunctie laat toe om perspectief te corrigeren, en maakt het samenvoegen van deelbeelden eenvoudiger.
Schrijf je in op onze nieuwsbrief en ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
Tilt-shiftfotografie: de shiftfunctie
Een tilt-shiftobjectief laat toe om het optische gedeelte ervan te verschuiven (shift) en/of te kantelen (tilt) ten opzichte van de beeldsensor. In dit artikel onderzoeken we de mogelijkheden van de shiftfunctie. In een volgende bijdrage doen we hetzelfde voor de tiltfunctie.
Perspectiefcorrectie zonder moeite
Foto’s vastgelegd door een standaard 24mm-groothoeklens en een 24mm-tilt-shiftobjectief in neutrale stand zijn identiek qua beeldinhoud. De beeldcirkel van de tilt-shiftlens is echter zoals gezegd veel groter, en bestrijkt ongeveer hetzelfde kijkveld als een normaal 16mm-objectief.
Bij gebruik van de shiftfunctie verschuif je de beeldcirkel van het objectief ten opzichte van de sensor van je fototoestel. Het effect is vergelijkbaar met een variabele uitsnede (crop) uit een beeld dat je met een lens met kortere brandpuntsafstand hebt gemaakt – met als groot verschil hoe het beeld op de sensor valt. De belangrijkste toepassing van de shiftfunctie is immers het corrigeren van perspectiefvertekening. Evenwijdige lijnen in het onderwerp worden enkel evenwijdig weergegeven in het beeld als het vlak van het onderwerp en het beeldvlak precies evenwijdig lopen.
Wanneer je bij het fotograferen van een hoog gebouw je camera naar boven kantelt om alles in beeld te krijgen, zullen de lijnen van het gebouw trapeziumvormig naar elkaar toe lopen. Om de verticale lijnen van een gebouw netjes evenwijdig weer te geven moet je er dus voor zorgen dat ook de sensor perfect verticaal – evenwijdig met het gebouw – blijft staan. Met een tilt-shiftobjectief laat je de camera waterpas staan, zodat de verticale lijnen evenwijdig zullen blijven. De bovenzijde van een hoog gebouw valt daardoor wellicht buiten beeld, terwijl je anderzijds veel van de (niet-interessante) voorgrond ziet. Door nu het tilt-shiftobjectief omhoog te verschuiven kun je het gebouw opnieuw volledig in beeld brengen – voor zover de kijkhoek van de lens dat toelaat, natuurlijk.
Je kunt hetzelfde principe toepassen om bij een hoog camerastandpunt naar beneden lopende lijnen evenwijdig te houden, of om horizontaal vluchtende lijnen te corrigeren. Dat laatste doe je dan door de lens niet verticaal maar horizontaal te verschuiven.
Niet alleen bij architectuuropnamen, maar ook bij interieur en productfotografie kun je op die manier zowel de verticale als de horizontale vlakken op een natuurlijk ogende wijze weergeven. Zelfs landschapsfotografen gebruiken wel eens de shiftfunctie, bijvoorbeeld om het perspectief te verbeteren bij foto’s van hoge bomen of imposante bergtoppen.
Merk ten slotte op dat een perfect gecorrigeerd perspectief er al gauw onnatuurlijk uitziet: een klein beetje vertekening toelaten geeft vaak een meer realistische foto.
Software kan toch ook?
Vrijwel elk softwarepakket voor nabewerking laat toe om het perspectief achteraf te corrigeren. Je originele foto wordt daarbij zo vervormd dat schuin vluchtende lijnen opnieuw evenwijdig worden gebracht. Gespecialiseerde tools zoals DxO ViewPoint leveren daarbij meer dan behoorlijke resultaten. Is al dat gedoe met dure tilt-shiftlenzen dan nog wel nodig?
Een belangrijk verschil is dat bij zo’n softwarebewerking er ofwel links en rechts onderaan lege ruimte ontstaat, of dat een deel van het oorspronkelijke beeld bovenaan buiten het kader valt. Je kunt daar bij de opname alvast rekening mee houden en iets ruimer dan normaal kaderen. Je zult in elk geval een aantal megapixels opofferen, en misschien ook een minder interessante compositie krijgen. Je mag ook niet vergeten dat bij de digitale correctie nieuwe, tussenliggende pixelwaarden berekend worden, waarbij resolutie en scherpte verloren kunnen gaan.
En misschien nog het belangrijkste: de correctie gebeurt niet evenredig in horizontale en verticale richting, waardoor de proporties binnen je beeld worden vervormd. Je kunt dat meestal manueel bijstellen (bijvoorbeeld door het beeld verticaal uit te rekken) maar bij gebrek aan enige referentie werk je puur ‘op het gevoel’. Bovendien verloopt de vervorming bij een opname met een sterke groothoeklens niet lineair.
Bij het fotograferen van gebouwen, interieurs, meubels of andere producten zijn een realistisch perspectief en correcte proporties erg belangrijk als je in opdracht werkt. Voor zover je beschikt over een camera met hoge resolutie en kwaliteitslenzen, extreme correcties vermijdt en je klanten geen grote afdrukken vragen, zal een softwarecorrectie wellicht volstaan. Werken met een tilt-shiftobjectief garandeert evenwel een voorspelbaar resultaat zonder tijdrovende nabewerking.
Hindernissen vermijden
Soms belemmert een obstakel het vrije zicht op het onderwerp zoals je dat in beeld wilt brengen. Door de camera te verplaatsen en dit met een verschuiving van de tilt-shiftlens te compenseren lukt het je vaak om het storende voorwerp buiten beeld te houden, en toch de essentie van je compositie te behouden. Je kunt ook een voorwerp net buiten het beeld nog in het kader binnenbrengen.
In andere situaties helpt de shiftfunctie om reflecties op spiegelende oppervlakken te elimineren. Je maakt de opname van opzij, maar corrigeert via een verschuiving van de lens. Weg fotograaf of hinderlijke lichtbron!
Perfecte panorama’s
De shiftfunctie laat toe een aantal opeenvolgende beelden vast te leggen waarbij je, naast een opname in de neutrale middenstand, de lens telkens van links naar rechts en/of van boven naar onder verschuift. Je kunt deze reeks beelden dan bij de nabewerking op elkaar laten aansluiten tot een digitaal panorama. Dat doe je bijvoorbeeld met de functie Photomerge van Photoshop. Uiteraard moet je voor een realistisch resultaat daarbij de belichting, scherpstelling en witbalans manueel instellen en gelijk houden.
In tegenstelling met opeenvolgende foto’s die je maakt door je camera rond te draaien, blijft de sensor hier steeds op dezelfde plaats. Er ontstaat vrijwel geen verschil in perspectief tussen de deelbeelden, en er zijn daarom geen warp, stretch of andere bewerkingen nodig om ze naadloos te laten aansluiten.
De softwarecorrecties bij het samenvoegen blijven beperkt tot het compenseren voor de eventuele kleine bewegingen van de camera tijdens het verstellen van de lens. Dat proces is eenvoudig, kan zelfs makkelijk manueel gebeuren, en leidt niet tot verlies aan beeldinhoud of -kwaliteit. Noteer dat het ‘midden’ beeld ervoor zorgt dat je voor het belangrijkste deel van de foto de maximale lenskwaliteit gebruikt. Ga ook na of bij de maximale verschuiving van je objectief het hele beeldveld nog scherp en zonder overdadige vignettering wordt afgebeeld.
Als je een full-frametoestel gebruikt en je tilt-shiftobjectief een horizontale verschuiving over ± 12 mm toelaat, dan kan je met drie foto’s in landscapeformaat een panorama bekomen met beeldverhouding 2,5:1. Met dezelfde lens op een APS-C-cropcamera kom je zelfs tot een opvallende 3:1-verhouding.
Een tip voor de perfectionisten: voor het allerbeste resultaat houd je het objectief op een vaste plaats en verschuif je de camera (en dus de sensor) ten opzichte van het objectief. De onderlinge positie van nabije en veraf gelegen voorwerpen wijzigt dan niet. Bij landschapsfoto’s maakt dit in de praktijk echter weinig uit.
Meer (mega)pixels
Met de camera in portretoriëntatie en een horizontale verschuiving krijg je een samengesteld beeld met eerder ‘gewone’ proporties maar met een grotere beeldhoek. Bij een full-framesensor heeft het eindresultaat een 4:3-verhouding, en telt het maar liefst tweemaal zoveel pixels als de gebruikte sensor. Een APS-C-cropsensor resulteert in een 5:3-verhouding en heeft zelfs 2,5 maal de oorspronkelijke pixelgrootte! Zo wordt het tilt-shiftobjectief een aantrekkelijk hulpmiddel om hogeresolutiebestanden voor (zeer) grote afdrukken aan te maken.
Word abonnee van Shoot!
Krijg Shoot Magazine 6 keer per jaar (inclusief 2 extra dikke dubbelnummers) vol inspiratie, tips en fotoplezier rechtstreeks in je brievenbus.
Nieuwsbrief
Schrijf je in op onze nieuwsbrief
Ontvang elke woensdag en vrijdag het beste uit de fotografiewereld in je mailbox.
