Kies de juiste geheugenkaart

Een geheugenkaart is een onmisbaar accessoire voor elke digitale camera. In een goed uitgeruste fotowinkel vind je dan ook hele rekken vol. Het is niet altijd meteen duidelijk wat het verschil tussen de kaartjes is, op de prijs na dan. Shoot loodst je door de geheugenjungle.

We hebben het in dit artikel over de twee meest gebruikte types geheugenkaarten: CompactFlash en Secure Digital (SD). Daarnaast vind je ook nog xD-Picture Card en Memory Stick (MS).

Pakhuizen
Ongeacht het type is de basisstructuur van een geheugenkaart altijd dezelfde: deze bestaat uit meerdere flashgeheugenchips en een controllerchip. De flashgeheugenchips zijn als het ware de pakhuizen waarin de digitale bestanden, in de vorm van nulletjes en eentjes, worden bewaard. De controller is de magazijnier die ervoor zorgt dat de informatie op de juiste plek terechtkomt (bij het schrijven van een nieuwe foto) en dat ze teruggevonden wordt (bij het lezen van een gemaakte foto).

De prijs van een geheugenkaart wordt bepaald door de capaciteit en de snelheid. De capaciteit, vandaag gemeten in gigabytes, bepaalt hoeveel foto’s er op een kaartje passen. De snelheid bepaalt hoe snel je camera de foto’s naar het kaartje kan wegschrijven, en hoe snel de foto’s van het kaartje naar je computer gekopieerd kunnen worden.

De capaciteit
Welke capaciteit je nodig hebt, hangt af van je camera en de manier waarop je fotografeert. Wie in RAW fotografeert en tijdens een shoot honderden opnames maakt, heeft meer geheugen nodig dan wie liever in JPEG schiet en de ontspanner zuinig behandelt. Uiteraard speelt ook je camera een rol: hoe meer pixels op je sensor, hoe groter de bestanden die de camera produceert.

Een hoge snelheid is in de eerste plaats relevant als je vaak in burst-modus fotografeert: hoe sneller de camera opnames uit zijn interne buffergeheugen naar de geheugenkaart kan schrijven, hoe beter. Als je camera ook HD-video vastlegt, is een hoge snelheid ook relevant: het kaartje moet snel genoeg zijn om de videostroom te registreren.

Levensduur
Flashgeheugenkaarten zijn redelijk robuust. Ze bevatten geen bewegende onderdelen en kunnen wel tegen een stootje. Hun zwakke plek is de beperkte levensduur van de individuele cellen waaruit de geheugenchips zijn opgebouwd. Na enkele (tien)duizenden lees/schrijf-operaties functioneren de cellen niet meer. Om de levensduur van een kaart te verlengen, gebruiken de controllers van CompactFlash- en SD/SDHC-kaarten een mechanisme dat wear leveling heet. Dat zorgt ervoor dat alle cellen van de kaart ongeveer even vaak gebruikt worden, zodat er geen cellen zijn die sneller verslijten.

Secure Digital
De Secure Digital (SD) geheugenkaart werd rond 1999 ontwikkeld. De oorspronkelijke SD-specificatie maakte een maximale capaciteit van twee gigabyte mogelijk. Toen dat niet meer volstond, werd de Secure Digital High-Capacity (SDHC) geheugenkaart geïntroduceerd.

Aan de buitenkant zie je geen verschil tussen SD- en SDHC-kaartjes, maar ze zijn zo verschillend dat SHDC-kaartjes niet werken in oude camera’s van vóór de SDHC-standaard.

Samen met SDHC werden speed classes gedefinieerd voor SD-kaartjes. De speed class (2, 4, 6 en sinds dit jaar 10) verwijst naar de gegarandeerde schrijfsnelheid van een kaart. Een SDHC-kaart van klasse 10 heeft een gegarandeerde schrijfsnelheid van 10 megabyte per seconde (MB/s). Hij kan in de praktijk sneller zijn, en dat blijkt ook uit onze tests, maar hij mag nooit trager zijn dan die 10 MB/s.

CompactFlash
De CompactFlash-kaart is inmiddels al vijftien jaar oud, maar wordt vanwege zijn hoge capaciteit en snelheid nog steeds gebruikt in professionele digitale camera’s.

De snelheid van een CF-kaart werd traditioneel aangeduid in veelvouden van 150 kilobytes per seconde. Een kaart met de aanduiding ‘80x’ zou dus ongeveer 12 megabyte per seconde moeten kunnen halen. Tenzij je van hoofdrekenen houdt is die aanduiding geen erg handige informatie, en steeds meer fabrikanten vermelden gewoon de snelheid in MB/s.

De jongste versie van de CompactFlash-specificatie maakt een maximale snelheid van 133 megabyte per seconde mogelijk. In de praktijk ligt de snelheid van de geheugenchips nog een heel stuk lager. De snelste geheugenkaart van dit moment, de SanDisk Extreme Pro, haalt een maximale lees- en schrijfsnelheid van 90 MB/s.

Geheugen getest
Tot zover de theorie. We willen ook eens nagaan welke verschillen er in de praktijk te merken zijn. Daartoe verzamelden we een setje geheugenkaarten met een capaciteit van 4 gigabyte. Uitgezonderd de SanDisk Extreme Pro-reeks, die in versies van 16, 32 en 64 gigabyte bestaat. Het geteste 4GB SDHC Class 10-kaartje van Panasonic is in België niet te koop, wel de versie met 8 GB.

Op elk kaartje doen we twee reeksen sets. Met het programma QuickBench meten we de schrijf- en leessnelheid. We gebruiken daarvoor een Apple MacBook Pro 17” en twee geheugenkaartlezers van Lexar. Voor de SDHC-kaarten is dat de Professional UDMA Dual-Slot USB Reader. Deze lust ook CompactFlash, maar een USB-aansluiting is trager dan de snelste CF-kaarten. Voor de CompactFlash-test gebruiken we daarom de Professional UDMA FireWire800 Reader.

We testen alle kaartjes in een Nikon D300s, die zowel SDHC als CF kan gebruiken. We stellen de camera in op RAW (12-bit NEF, verliesloze compressie) + Large JPEG en maken in continumodus (CL) tien opeenvolgende opnames. We meten de tijd die verstrijkt tussen het moment waarop we de ontspanner indrukken en het moment waarop het groene lichtje achter op de camera dooft, als teken dat alle bestanden op het kaartje staan.

Specificaties niet altijd betrouwbaar
Uit onze tests blijkt dat de specificatie die op het kaartje staat niet altijd een betrouwbare indicatie is van de reële prestaties. De SHDC-kaartjes van klasse 6 laten in de D300s-test tijden tussen 19 en 39 seconden optekenen. Bij de ‘300x’ CF-kaarten zijn de verschillen nog groter: tussen 15 en 41 seconden.

SanDisks nieuwe Extreme Pro is zoals verwacht de winnaar. Daarbij moeten we dan nog opmerken dat de kaart sneller is dan FireWire800 toelaat. SanDisk heeft een CompactFlash-naar-ExpressCard adapter aangekondigd, waarmee je op laptops met ExpressCard-sleuf wel de topsnelheid kan benutten. De adapter was niet op tijd leverbaar voor onze test.

Door hun hoge prijs (vanaf 259 euro voor 16 GB) zijn Extreme Pro-kaarten alleen voor goedverdienende fotografen weggelegd. Voor gewone stervelingen zijn de snelle CF-kaarten van Integral, Lexar, SanDisk en Transcend goed genoeg. Het CF-kaartje van Dane Elec moeten we afraden: het is niet alleen bijzonder traag, maar de stickers die voor- en achterzijde aanduiden zitten omgewisseld. Daardoor heb je de neiging om het kaartje omgekeerd in de camera te duwen, wat niet gezond is voor toestel en kaartje.

Bij de SDHC-kaartjes zegt de klasse-aanduiding alleen iets over de minimaal gegarandeerde snelheid. In de praktijk zien we kaartjes van klasse 6 die sneller zijn dan kaartjes van klasse 10.

Zoals gezegd is de schrijfsnelheid van een geheugenkaart vooral cruciaal wanneer je de burst-modus gebruikt. Voor de HD-video (720p) van de Nikon D300s bleek ook de traagste kaart uit ons staal al snel genoeg.

De leessnelheid bepaalt hoelang je moet wachten voor je foto’s op je pc staan. Hier merken we nauwelijks verschillen tussen de SDHC-kaarten. Bij de CF-kaarten zijn de verschillen groter, maar als je USB gebruikt in plaats van FireWire800, haal je sowieso niet meer dan 40 MB/s.

Een tabel met de testresultaten vind je in Shoot magazine nummer 4.

Tips voor geheugenkaarten
1. Formatteer een geheugenkaart altijd in de camera, en niet op een computer.
2. Verwijder een geheugenkaart nooit terwijl de camera erop schrijft; let op het groene of oranje lampje naast het kaartsleufje.
3. Raak de metalen connectors van geheugenkaarten niet aan, om het risico op statische ontladingen te vermijden.
4. Gebruik een kaartlezer om je foto’s over te zetten naar pc.
5. Gebruik de functie ‘safe eject’ of ‘veilig verwijderen’ voor je een kaart uit de kaartlezer haalt.

[extern_gallery urls=”http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/11/117857_1.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/11/117857_2.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/11/117857_3.jpg||http://cdn.minoc.com/zd_images/2012/11/117857_4.jpg” caption=”Gebruik een kaartlezer om je foto’s over te zetten naar de pc.||De oorspronkelijke SD-specificatie liet een maximale capaciteit van twee gigabyte toe. Toen dat niet meer volstond, werd de Secure Digital High-Capacity (SDHC) geheugenkaart geïntroduceerd.||De CompactFlash-kaart is inmiddels al vijftien jaar oud, maar wordt nog steeds gebruikt in professionele digitale camera’s.||De specificatie die op geheugenkaartjes staat is niet altijd een betrouwbare indicatie van de reële prestaties in een geheugenkaartlezer.”]